Η Ελλάδα πρωταθλήτρια διεθνώς στην ανεργία των πτυχιούχων

Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ ( Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), η Ελλάδα κατέχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σε αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον κόσμο.Σχεδόν 20% (19,4% για την ακρίβεια) - ένας στους πέντε πτυχιούχους δηλαδή- στην Ελλάδα είναι άνεργος. 

Στη λίστα των άνεργων επιστημόνων ηλικίας 25-64 ετών ακολουθούν η Ισπανία με 14,9%, η Τουρκία: 7,7%, η Ιρλανδία: 6,7%, η Γαλλία: 5,3% κλπ.
Αντίθετα, οι άνεργοι πτυχιούχοι είναι είδος προς εξαφάνιση στη Νορβηγία (1,8%), στη Γερμανία (2,4%) και στη Νότια Κορέα (2,9%).

Τα τελευταία χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες νέοι και νέες απόφοιτοι πανεπιστημίων, μεταναστεύουν μαζικά στο εξωτερικό σε αναζήτηση μιας θέσης εργασίας αφού εδώ δεν υπάρχουν δυνατότητες εργασιακής απασχόλησης, αφού η ανεργία των νέων ξεπερνά το 50%.

Τα επαγγέλματα ανώτερης μόρφωσης που μαστίζονται σήμερα στην Ελλάδα από ιδιαίτερα υψηλή ανεργία είναι οι γιατροί, φαρμακοποιοί, δικηγόροι, πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, χημικοί, δημοσιογράφοι, εκπαιδευτικοί (φιλόλογοι,ιστορικοί, θεολόγοι, κλπ). Αντίθετα περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης έχουν οι μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι τεχνικοί πληροφορικής και διαδικτύου, οι οικονομολόγοι-πληροφορικοί, οι μηχανολόγοι, κτηνοτρόφοι,γεωπόνοι, γεωλόγοι, οι τεχνικοί ιατρικών μηχανημάτων.

Στον πίνακα που παρατίθεται εδώ, παρατίθενται σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ των ανέργων πτυχιούχων όπου στην πρώτη θέση κατατάσσεται η Ελλάδα.

Ο λόγος της υψηλής ανεργίας πτυχιούχων στη χώρα μας οφείλεται αφ’ενός στη μεγάλη οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας, αλλά και στο γεγονός ότι υπάρχει μια μεγάλη αναντιστοιχία ανάμεσα στις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας και στη δομή του εκπαιδευτικού μας συστήματος που παράγει ανέργους , όπως επανειλημμένα έχουμε αναλύσει με επιστημονικές αναλύσεις μας και εκλαϊκευμένα άρθρα μας στο παρελθόν. 

Ποιό κάτω παραθέτω ένα από τα πολλά σχετικά άρθρα μου με τον επίκαιρο και σήμερα τίτλο «Το εκπαιδευτικό σύστημα παράγει ανέργους» που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2007.

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει ανέργους»

Σε έκθεσή για τη στρατηγική της Λισσαβόνας που δημοσιεύτηκε στις 3/10/2007, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισημαίνεται ότι «ένας στους τρεις αποφοίτους ΑΕΙ στην Ελλάδα είναι άνεργος, ότι η ανεργία στους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας ανήλθε το 2006 σε 30%, ποσοστό υπερδιπλάσιο από το μέσο όρο του 14% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα όπου οι δείκτες της ανεργίας επιδεινώνονται όσο βελτιώνεται το επίπεδο της εκπαίδευσης. Στους νέους με πρωτοβάθμια εκπαίδευση η ανεργία ανέρχεται σε 26,1 %, στους αποφοίτους λυκείου και τεχνικών σχολών σε 26,1 % και στους πτυχιούχους Πανεπιστημίου σε 30,1 %. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αντίστοιχοι  μέσοι όροι είναι 21,2 %, 15,5 % και 13,7% αντίστοιχα». Παρόμοια στοιχεία περιέχονται σε απάντηση της Ε.Ε. στις 17/4/2007 σε ερώτηση του π. Ευρωβουλευτή και σήμερα Υπουργού Κ. Χατζηδάκη, καθώς και σε στοιχεία της Eurostat.

Από τα αδιαφιλονίκητα αυτά στοιχεία και όχι μόνο, αποδεικνύεται ότι η διαρθρωτική – εκπαιδευτική ανεργία, είναι ο μεγάλος υπεύθυνος για ποσοστό ανεργίας της τάξης του 5-6% της ανεργίας των νέων στην Ελλάδα καθώς και για μεγάλο μέρος της υψηλής πτήσης της ανεργίας των νέων και ειδικότερα των πτυχιούχων.

Οι απόψεις αυτές που υποστηρίζω με μελέτες, βιβλία, άρθρα, ομιλίες, κλπ. επί σειρά ετών, αντιμετωπίζονταν μέχρι πρόσφατα, με έντονη αμφισβήτηση έως και ειρωνεία από ορισμένους και ειδικότερα από μερίδα της Πανεπιστημιακής κοινότητας, με  κύριο επιχείρημά ότι δεν στηρίζονται σε ξεκάθαρα στατιστικά και ερευνητικά δεδομένα, ότι είναι μη αποδεκτό να συνδέεται η εκπαίδευση με την επαγγελματική αποκατάσταση και ότι μια τέτοια άποψη είναι συντηρητική και αποβλητέα.

Όμως, τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αφήνουν την παραμικρή αμφισβήτηση για το όλο θέμα. Αν η παραπάνω διάγνωση γίνει επιτέλους ευρύτατα κατανοητή και αποδεκτή, τότε εκείνο που επείγει είναι η προώθηση κατάλληλων μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Άμεσα αναγκαίο είναι να αναμορφωθούν τα προγράμματα σπουδών των ΑΕΙ στα πλαίσια των σύγχρονων τάσεων της οικονομίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εγκαταλειφθούν οι ανθρωπιστικές σπουδές που πρέπει να εμπεριέχονται σε όλα τα τμήματα  των τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ. Επίσης, χρειάζεται ριζική αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός της επαγγελματικής εκπαίδευσης, της συνεχιζόμενης κατάρτισης και κυρίως του επαγγελματικού προσανατολισμού, σε συνδυασμό με την κατάρτιση επίσημου χάρτη αναγκών της αγοράς εργασίας, στο σύνολο και στις επιμέρους περιφέρειες της χώρας.

Η Πολιτεία έχει χρέος να προειδοποιεί χωρίς να ποδηγετεί τους νέους και τους γονείς, ότι η μαζική επιλογή κορεσμένων εκπαιδευτικών κατευθύνσεων, όπως λ.χ. του γιατρού, του δικηγόρου, του φιλόλογου, του θεολόγου, του ιστορικού, του δημοσιογράφου, κλπ., οδηγεί στην ανεργία ή στην ετεροαπασχόληση. Παράλληλα, πρέπει να αποκλείεται η δημιουργία νέων πανεπιστημιακών κατευθύνσεων που συνδέονται με κορεσμένα επαγγέλματα, κάτι που ατυχώς συνεχίζει να συμβαίνει, όπως έχει διαφανεί από τα πολλά νέα προπτυχιακά και κυρίως μεταπτυχιακά τμήματα που δημιουργούνται σε απίθανες μονοσήμαντες ειδικότητες με ελάχιστο ή μηδενικό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Οι απόψεις που υποστηρίζουν ότι η παιδεία αποτελεί αυτοσκοπό και ότι δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με την απασχόληση, μπορεί να ήταν ως ένα βαθμό δικαιολογημένες στο παρελθόν, όταν το αγαθό της εκπαίδευσης ήταν προνόμιο κυρίως των υψηλών εισοδηματικών τάξεων, των οποίων οι γόνοι είχαν διασφαλισμένη την είσοδο στην αγορά εργασίας.

Παρόμοιες ουτοπικές θέσεις δεν ίσχυαν φυσικά σε κεντρικώς κατευθυνόμενα μοντέλα οικονομικής διαχείρισης Σοβιετικού τύπου, ούτε επιβιώνουν σε σύγχρονες ανεπτυγμένες χώρες. Στη χώρα μας, υποστηρίζονται από γενικόλογες δήθεν ουμανιστικές αντιλήψεις  περί παιδείας, που συνήθως επενδύονται με προοδευτική φρασεολογία, η οποία αντιπαρέρχεται το γεγονός ότι δεν υπάρχει τίποτα ποιο αντιδραστικό από την ανεργία. Στην πράξη, αυτές «αριστεροδεξιές» απόψεις, στηρίζονται σε ισχυρές ομάδες πίεσης πανεπιστημιακών και ερευνητών, οι οποίοι επιδιώκουν την προώθηση του δικού τους κατεστημένου και συνήθως παρωχημένου τομέα.

Οι ίδιες αντιλήψεις και  αντίστοιχες δράσεις, έχουν ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στην οικονομία, στην απασχόληση και στο εκπαιδευτικό σύστημα, που μεγεθύνει την παραγωγή ανέργων και υποσκάπτει τη μεγαλύτερη επένδυση της χώρας, την παιδεία. Η παιδεία η οποία θα πρέπει αφ΄ ενός να παρέχει γενική και ουμανιστική μόρφωση, αλλά παράλληλα να ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο της εργασίας.

Θεόδωρος Κατσανέβας,

Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

Οκτώβριος 2007