Για τη δεκαετία 1980

Η έκθεση για τη δεκαετία του 1980, το GR80 έκλεισε τις πύλες του στην Τεχνόπολη στο Γκάζι την Κυριακή 19 Μαρτίου. Την τελευταία αυτή μέρα την επισκέφτηκα με δική μου παρέα και με προσωπική φόρτιση είδα να αναπαριστάται μια δεκαετία που έζησα με ιδιαίτερη ένταση. Ομολογώ ότι οι πινελιές πολιτικής μνήμης που παρουσιάστηκαν στην έκθεση, είχαν δίκαιη ουδέτερη παρουσία. Αυτό δεν άρεσε σε μονόφθαλμους αρθρογράφους που επιτίθενται συστηματικά στα πολιτικά επιτεύγματα της δεκαετίας αυτής και ειδικότερα στην οκταετία του ΠΑΣΟΚ 1980-1988. Στόχος τους νέα παιδιά που
ακούστηκαν μέσα στην έκθεση να εξαδινακεύουν την δεκαετία ως μια ανέμελη περίοδο με οικονομική άνεση. «Αυτά πληρώνουμε σήμερα Δόθηκαν πολλά λεφτά στον κόσμο τότε και γεμίσαμε χρέη, για αυτό και σήμερα έχουμε γονατίσει» γράφουν οι καθεστωτικοί, αριστεροδέξιοι κονδυλοφόροι.  Μια κουραστικά  επαναλαμβανόμενη ατεκμηρίωτη υπόθεση, που η πολύ συχνή αναφορά  της έχει οδηγήσει αρκετούς να την πιστεύουν.

Είναι προφανώς γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι, τα αίτια της σημερινής οικονομικής τραγωδίας της χώρας έκαναν ένα ιστορικό άλμα και προσγειώθηκαν ακριβώς 25-30 χρόνια πίσω στο χρόνο. Ακόμα και σοβαροί συντηρητικοί επιστήμονες όπως ο Θάνος Βερέμης φτάνουν στο τουλάχιστον κωμικό  συμπέρασμα ότι, το ΠΑΣΟΚ εκείνης της εποχής ευθύνεται.... για την κρίση του 2009! ( Καθημερινή, 26/3/2017). 

Αναρωτιέται κανείς γιατί οι  διαστρεβλωτές της ιστορίας δεν πάνε και πιο πίσω. Στην περίοδο Τρικούπη λχ και γιατί όχι και στην Τουρκοκρατία; Και αν η επάρατη οκταετία του ΠΑΣΟΚ ευθύνεται για όλα τα σημερινά δεινά, πως έγινε και οι επόμενοι κυβερνήτες της χώρας δεν φρόντισαν να διορθώσουν την κατάσταση; Αλίμονο. Στην οκταετία  εκείνης της χρυσής εποχής δόθηκε ψωμί, παιδεία, ελευθερία και δημοκρατία στον κόσμο. Και αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει.

Η νίκη του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου στις 18 Οκτωβρίου του 1981, άλλαξε τη μονοκρατορία της δεξιάς που κρατούσε 83 ολόκληρα χρόνια από το 1934 με τη δικτατορία του Μεταξά.  Και μόνο αυτό το γεγονός αποτελεί μέγα δημοκρατικό επίτευγμα. Σύμφωνα με το πρόγραμμα της τότε πραγματικά Σοσιαλιστικής κυβέρνησης, στην περίοδο 1981-88, έγινε ριζική αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των μικρομεσαίων και μη προνομιούχων τάξεων, αναγνωρίστηκε η εθνική αντίσταση, έγινε πράξη η ανάγκη εθνικής συμφιλίωσης και ακολουθήθηκε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική με πρόθεμα το αξίωμα, « Πρώτα η Ελλάδα». 

Όσο για τη δημοκρατία και την ελευθερία, αυτές ξεχύθηκαν με τόση ορμή σε όλη τη χώρα που ίσως μπορεί να μιλήσει κανείς και για υπερβολή. Για αυτό, όσο και αν δεξιόστροφοι, σοβαροί, σοβαροφανείς, φαιδροί, αργυρώνητοι ή μη κονδυλοφόροι και τηλεπερσόνες λιθοβολούν τη χρυσή οχταετία 1981-1988, η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών την  αναπολεί με νοσταλγία και στοργή.

Οι κατευθυνόμενοι ή παραπλανημένοι κονδυλοφόροι επιμένουν να υποστηρίζουν ότι τα δημόσια ελλείμματα απογειώθηκαν σ΄ αυτήν την οκταετία. Πρόκειται για πελώριο ψέμα. Πριν προχωρήσω στην παράθεση των επίσημων στατιστικών στοιχείων της Eurostat που αποδεικνύουν περίτρανα ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους δημιουργήθηκε μέσα στην ευρωζώνη, θέτω δημόσια ένα απλό όσο και καταλυτικό ερώτημα:

Πως μας ενέταξαν στην ευρωζώνη όταν η κυριότερη προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι μια χώρα να μην έχει υπέρογκο χρέος; 

Κάποιοι λένε, μα αυτό έγινε γιατί έχουν «μαγειρευτεί» τα στοιχεία. Όμως,ακόμα και αν έγινε κάτι τέτοιο, τότε την ευθύνη έχει η Goldman Sachs η οποία ήταν υπεύθυνη για τη μεθόδευση της ένταξής μας στην ευρωζώνη και ο επίσης δικός τους Γεωργίου του οποίου την αθωότητα υποστηρίζουν φανατικά και ανενδοίαστα οι Βρυξέλες. Αν «μαγειρεύτηκαν» λοιπόν τα στοιχεία, τότε αυτό έγινε προφανώς με σχέδιο για να μας εγκλωβίσουν στην παγίδα χρέους και να φτάσουμε εδώ που φτάσαμε. Αν δεν «μαγειρεύτηκαν» τα στοιχεία, τότε και πάλι προκύπτει ότι μας έβαλαν στην ευρωζώνη για τον ίδιο σκοπό. Ο αναγνώστης διαλέγει όποια αλήθεια από τις δυο πιστεύει. Η σίγουρη αλήθεια όμως είναι ότι, σήμερα βιώνουμε μια εφιαλτική περίοδο η οποία οδηγεί τη χώρα στον αφανισμό μέσα στην παγίδα χρέους και την πονηρή ιδεοληψία του «πάση θυσία στο ευρώ»

Τα επίσημα στοιχεία της Eurostat

Αλλά ας έρθουμε και στα επίσημα  στατιστικά στοιχεία της Eurostat, τη στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με το ιστόγραμμα που παρατίθεται εδώ, καταρρίπτεται  με τη γλώσσα των αριθμών ο τεράστιος μύθος που διακινείται συστηματικά από τα κατοχικά  ΜΜΕ και αναπαράγεται από πολλούς ότι, το σημερινό τεράστιο ελληνικό χρέος το κληρονομήσαμε από το παρελθόν και ειδικότερα από τη δεκαετία του 1980.Όπως φαίνεται ξεκάθαρα από το ιστόγραμμα το χρέος της χώρας μας σε αναλογία του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο στη δεκαετία του 1980, όπως και στη δεκαετία του 1970, ήταν κάτω από το 50%.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 αυξήθηκε στο 60% ,σε 75% μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και σε περίπου 100% ύστερα από τα μέσα της ίδιας δεκαετίας.   πριν από το 2002, όταν δηλ. η Ελλάδα εντάχθηκε στην ευρωζώνη, το χρέος ασνερχόταν σε επίπεδα της τάξης του 100% του ΑΕΠ, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου οφειλόταν σε αμυντικές δαπάνες για αγορές οπλικών συστημάτων κυρίως από τη Γερμανία και κατά δεύτερο λόγο τη Γαλλία,τις ΗΠΑ και τη  Μ. Βρετανία. Περισσότερο από 100 δις ευρώ δαπανήθηκαν σε περίπου δέκα χρόνια με δανεικά από τις τράπεζες των Ευρωπαίων Εταίρων για να αγοράσουμε εξοπλισμό ώστε να προστατεύσουμε τα ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη σύμμαχό μας στο ΝΑΤΟ…Τουρκία ! Η Ελλάδα μαζί με τις ΗΠΑ και άλλες δυο ΄χωρες πληρώνουν το υψηλότερο ποσοστό σε σχέση με το ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες για το ΝΑΤΟ σε πλήρη αντίθεση με τους πονηρούς Γερμανούς.

Αναμφίβολα το μεγάλο άλμα του χρέους σε  επίπεδα του 200% γίνεται μέσα στην ευρωζώνη ύστερα από το 2008 και σήμερα συνεχώς αυξάνεται. Από το 2008 μέχρι το 2016, σε μόλις οχτώ χρόνια το χρέος διπλασιάζεται. Με άλλα λόγια, στην περίοδο των τελευταίων οκτώ χρόνων, το χρέος αντιστοιχεί στο χρέος που δημιουργήθηκε τα προηγούμενα 100 ή και περισσότερα χρόνια!

Όχι πριν αλλά μέσα στον «παράδεισο» της ευρωζώνης, το χρέος αυξήθηκε δραματικά και συνεχίζει να αυξάνεται. Και  αυτό, παρ’ όλο το εσωτερικό κούρεμα του PSI το 2012 με υφαρπαγή ομολόγων και καταθέσεων  Ελλήνων ιδιωτών,Δήμων, Πανεπιστημίων, δημόσιων φορέων, τον αφελληνισμό των ελληνικών τραπεζών, το ξεπούλημα δημόσιων περιουσιακών στοιχείων, τη βάρβαρη φοροκαταιγίδα, τη συρρίκνωση προνοιακών παροχών, συντάξεων, μισθών, εισοδημάτων. Όσα μέτρα λιτότητα και να επιβάλλονται, το χρέος υπερπολλαπλασιάζεται με ανατοκισμούς, swaps  και διάφορα κλεπτοκρατικά κόλπα των διεθνών αρπακτικών και ο ερχομός της ανάπτυξης μοιάζει με ανέκδοτο.

Εξέλιξη ελληνικού χρέους 1970-2016 σύμφωνα με την Eurostat

 

Ο Νίκος Νικολάου γράφει για την οκταετία

Αλλά ας δούμε και μια άλλη  έγκυρη και αδιαφιλονίκητη ανατροπή του μύθου για τις ευθύνες της περιόδου 1981-1988, από το αποκαλυπτικό σύγγραμμα  του Πρύτανη των οικονομικών αναλυτών και κάθε άλλο παρά φιλο-Ανδρεϊκού Νίκου Νικολάου, «Πρόσωπα της Οικονομίας, Εκδόσεις Λιβάνη, 2008»,που το συνέγραψε ύστερα από ενδελεχή σχετική έρευνα. Αντιγράφουμε σχετικά αποσπάσματα από τις σελίδες 121-125, χωρίς δική μας παρέμβαση : 

«……Ο Ανδρέας, τις τελευταίες ημέρες του Δεκεμβρίου του ’81 έβαλε τον Υπουργό Εργασίας κ. Απόστολο Κακλαμάνη να εξαγγείλει από τηλεοράσεως αυξήσεις στους κατώτερους μισθούς και ημερομίσθια μέχρι 60% και διπλασιασμό των κατώτατων συντάξεων του ΙΚΑ, του Δημοσίου, του ΟΓΑ, ΤΕΒΕ κ.λπ. Επρόκειτο για έναν κοινωνικό σεισμό που δεν είχε το προηγούμενό του στην ιστορία της χώρας, καθώς ο Ανδρέας πραγματοποίησε με τα μέτρα αυτά μια βίαιη ανακατανομή εισοδήματος υπέρ των μη προνομιούχων της χώρας. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες, αγρότες κ.λπ. έφαγαν για πρώτη φορά «γλυκό ψωμί» στη σκληρή ζωή τους. Να γιατί, λοιπόν, η πρόσφατη μεγάλη έρευνα της κοινής γνώμης για τη μεταπολιτευτική περίοδο 1974-2007 που για λογαριασμό της «Καθημερινής» διεξήγαγε η εταιρεία Public Issue ανέδειξε τον Ανδρέα Παπανδρέου και την πρώτη του θητεία (’81-’85) ως την καλύτερη για τη χώρα! («Καθημερινή» 12.12.07)........

Οι μεγάλες μισθολογικές αναπροσαρμογές της τάξεως του 60% αφορούσαν τα απαράδεκτα χαμηλά επίπεδα των κατώτατων μισθών - ημερομισθίων με τα οποία αμείβονταν το 10-15% του 1,5 εκατομμυρίου των εργατοϋπαλλήλων της χώρας. Επρόκειτο για μεροκάματα 400-500 δρχ. και για μισθούς 12.000 δρχ. τον μήνα. Τα μέτρα αυτά τα επεξεργάσθηκαν κρυφά από το οικονομικό επιτελείο, ο Απόστολος Κακλαμάνης, υπουργός Εργασίας και ο τότε γαμπρός του Ανδρέα και διοικητής του ΟΑΕΔ, Θόδωρος Κατσανέβας, υπό την καθημερινή εποπτεία βέβαια του Ανδρέα. Εκτός από τις μεγάλες αυξήσεις, ελήφθησαν και τα εξής φιλεργατικά μέτρα:

-           Η πενθήμερη εργασία την εβδομάδα.

-           Η εργάσιμη εβδομάδα των 40 ωρών.

-           Η ετήσια άδεια των 4 εβδομάδων.

-           Θεσπίστηκαν φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μισθωτούς και αυξήθηκαν τα οικογενειακά επιδόματα κατά 100%.

-           Μπήκε φραγμός στις ομαδικές απολύσεις.

-           Θεσμοθετήθηκε η 135 Διεθνής Σύμβαση Εργασίας και καθιερώθηκαν οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας εργασίας.

Αυτά ήταν τα φιλολαϊκά μέτρα που πήρε ο Ανδρέας, παρά τις αντίθετες απόψεις των υπουργών του και των οικονομολόγων συμβούλων του, οι οποίοι με τις αντιρρήσεις τους καλλιέργησαν τον μύθο ότι τότε συνετελέσθη λίγο πολύ μια καταστροφή που οδήγησε την ελληνική οικονομία στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Παρ’ ότι και εγώ τότε σαν οικονομικός συντάκτης της «Καθημερινής» καταστροφολόγησα αρκετά, τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, ανασκοπώντας χωρίς φανατισμό τις τότε εξελίξεις πρέπει να παραδεχθώ ότι η πολιτική του Ανδρέα ήταν σωστή κοινωνικά και πολιτικά, γιατί ανέλκυσε από το περιθώριο και ενέταξε στο κοινωνικό σώμα, στρώματα μη προνομιούχων, που η πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεων τα είχε κυριολεκτικά σβήσει από τον χάρτη των παρεμβάσεών της στην οικονομία. Το ότι τότε δεν έγινε ανατροπή της οικονομικής ισορροπίας προκύπτει σαφώς από τις μακροοικονομικές σειρές που έχει επεξεργαστεί για την ελληνική οικονομία η Eurostat και, σύμφωνα με την οποία, ο μέσος όρος των πραγματικών αυξήσεων σε μισθούς και ημερομίσθια που ήταν 6,9% κατ’ έτος στη δεκαετία 1961-1970 και 3,9% στη δεκαετία 1971-1980, μειώθηκε κατά 1,5% το 1981 και αυξήθηκε κατά 5,3% το 1982. Αυτή ήταν όλη και όλη η δήθεν τερατώδης αύξηση του κόστους, για την οποία διαμαρτύρονταν οικονομολόγοι επιτελείς του Ανδρέα και οι επιχειρηματίες. Και αυτό συνέβη, γιατί οι μεγάλες αυξήσεις που δόθηκαν στα κατώτατα όρια δεν επεκτάθηκαν στις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις......

Η μεγάλη αναδιανομή εισοδήματος που έκανε ο Ανδρέας αφορούσε, λοιπόν, αποκλειστικά τους αδικημένους της ελληνικής εργατικής τάξης και τους αγρότες, οι οποίοι για πρώτη φορά έφαγαν γλυκό ψωμί. Ένα άλλο επιχείρημα κατά των αυξήσεων που και αυτό είναι έωλο, είναι ότι εξαιτίας αυτών καταχρεώθηκε δήθεν η χώρα και αυξήθηκε το δημόσιο χρέος. Το ΠΑΣΟΚ όντως πήρε το δημόσιο χρέος στο 29,7% του ΑΕΠ το 1981 και το ανέβασε στο 72% το 1989, ο υπερδιπλασιασμός όμως αυτός δεν οφείλεται στις αυξήσεις που πήραν οι 150.000 χαμηλόμισθοι, οι οποίες άλλωστε απορροφήθηκαν από τις τιμές των προϊόντων, αλλά στις αθρόες προσλήψεις στον δημόσιο τομέα και τις σπατάλες στις ΔΕΚΟ. Άλλωστε, όταν στη διετία 86-87 ήλθε η λιτότητα του σταθεροποιητικού προγράμματος του Σημίτη (μείωση της μέσης πραγματικής αμοιβής των μισθωτών 8,5% το 1986 και 5,1% το 1987), οι αυξήσεις που είχαν πάρει οι χαμηλόμισθοι λειτούργησαν σαν ανάχωμα προστασίας, για να μην επιστρέψουν στη μιζέρια του κοινωνικού περιθωρίου. Το λάθος του Κακλαμάνη είναι ότι προχώρησε σε λίγο σε ένα νόμο για τους συνδικαλιστές, που τους έδωσε προνόμια και δύναμη και έχουν καταστεί μέχρι τώρα αφεντικά στις ΔΕΚΟ, εμποδίζοντας τον εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα και την περιστολή της σπατάλης..................».

Το τελικό ισοζύγιο

Η πολιτική διακυβέρνηση μιας χώρας, ιδιαίτερα στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, είναι φυσικό να δημιουργεί φίλους και εχθρούς. Υποστηρικτές και επικριτές. Επιτεύγματα και αποτυχίες. Εκείνο που έχει περισσότερο σημασία είναι να μετρηθεί το τελικό ισοζύγιο, αν δηλ. το συνολικό αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης περιόδου είναι θετικό ή αρνητικό. Η περίοδος της συγκεκριμένης οκταετίας, έχει κριθεί ως θετική στην ιστορική μνήμη του ελληνικού λαού, όπως δείχνουν οι σχετικές δημοσκοπήσεις και αυτό παρ’ όλη τη συστηματική κατεδάφισή της  από την πλειοψηφία των συναφών αναφορών.

Φυσικά υπήρξαν αρκετά ή και πολλά λάθη στην υπό συζήτηση περίοδο. Όπως με την προσωπική μου συμμετοχή στα δρώμενα εκείνης της εποχής έχω πράξει και αναφέρει, εκτιμώ ότι, δόθηκε υπέρμετρη εξουσία σε συνδικαλιστές, πολλοί από τους οποίους  την εκμεταλλεύτηκαν καθ΄υπερβολήν προς όφελος μικρών κοινωνικών ομάδων που εκπροσωπούσαν. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο συνδικαλισμός από υπερασπιστής του συνόλου της εργατικής και αγροτικής τάξης, μετουσιώθηκε σε μέσο ανίδρωτου πλουτισμού προσώπων και μικρών ομάδων. Οι προνομιακές συντάξεις σε μικρές ηλικίες υγιών ατόμων ήταν και είναι ένα απαράδεκτο φαινόμενο, το οποίο προσωπικά πολέμησα όσο μπορούσα. Επιχειρηματικές και αγροτικές επιδοτήσεις χωρίς έλεγχο, κρίνονται επίσης αρνητικά. Τάσεις ατιμωρησίας στο δημόσιο ήταν και είναι επίσης κατακριτέες.

Όμως, στην εποχή αυτή, υπήρχε πίστη και όραμα  για το χτίσιμο μιας καλύτερης Ελλάδας και αναμφίβολη εντιμότητα στις πράξεις και δράσεις της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτικών στελεχών, σε αντίθεση με ότι έγινε αργότερα και κυρίως στην περίοδο Σημίτη και μετά. Έτσι, φτάσαμε στο σήμερα όπου σχεδόν όλοι και ιδιαίτερα η νεολαία, αποστρέφεται και λιθοβολεί την πολιτική και τους πολιτικούς. Όμως, «η τιμωρία των καλών ανθρώπων που δεν συμμετέχουν στην πολιτική είναι να τους κυβερνούν οι χείριστοι όλων», έχει αναφέρει και πολύ σωστά ο Πλάτων.

Έχοντας κατά νού όλα τα παραπάνω, το γενικότερο ισοζύγιο της οκταετίας 1981-1988 ήταν αναμφίβολα θετικό. Ήταν η εποχή όπου η  Ελλάδα ακολούθησε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που λειτούργησε προς όφελος της χώρας. Καθιερώθηκε το ενιαίο αμυντικό δόγμα Ελλάδας - Κύπρου και περιορίστηκε η επιθετικότητα της Τουρκίας, με αμυντική θωράκιση της χώρας και αμυντικές συμμαχίες σε υψηλό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο και ειδικότερα με τη Συρία και τη Βουλγαρία. 

Καταργήθηκε το αστυνομικό κράτος,τα ΤΕΑ, οι φάκελοι και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Απαγορεύθηκαν με νόμο τα βασανιστήρια και κατοχυρώθηκαν τα ατομικά, συλλογικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Λήφθηκαν  μέτρα για την εθνική συμφιλίωση, καταργήθηκαν οι γιορτές του μίσους, αναγνωρίσθηκε η Εθνική Αντίσταση, επαναπατρίστηκαν οι πολιτικοί πρόσφυγες,συνταξιοδοτήθηκαν  οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Θεσμοθετήθηκε η ψήφος στα 18 και η ψήφος για τους μετανάστες και τους ναυτικούς.

Στην ίδια οκταετία, καθιερώθηκε η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους αγρότες, αυξήθηκε σημαντικά η σύνταξή τους  και θεσπίστηκε η αυτοτελής σύνταξη, το επίδομα εγκυμοσύνης και τοκετού για την αγρότισσα.Για τους εργαζόμενους, θεσπίστηκε η άδεια των 4 εβδομάδων,η εργάσιμη εβδομάδα των πέντε ημερών και 40 ωρών, αυξήθηκαν σημαντικά τα οικογενειακά επιδόματα, η άδεια μητρότητας  και η γονική άδεια. Καθιερώθηκαν προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, αυξήθηκαν τα στεγαστικά δάνεια και διευρύνθηκε το έργο του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας. 

Θεσπίστηκαν αναπτυξιακοί νόμοι με τους οποίους ενισχύθηκαν σημαντικά οι ελληνικές παραγωγικές επενδύσεις. Καθιερώθηκαν για πρώτη φορά προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης, ιδρύθηκαν γραφεία εργασίας του ΟΑΕΔ, αναβαθμίστηκε η επαγγελματική εκπαίδευση και ο επαγγελματικός προσανατολισμός

Δημιουργήθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας και πολλά νοσοκομεία,Κέντρα Υγείας,  θεραπευτήρια χρόνιων και ψυχικών παθήσεων κλπ. κατασκευάστηκαν, αναβαθμίστηκαν και εκσυγχρονίστηκαν. Ιδρύθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου και λήφθηκαν μέτρα για την εξυγίανση του φαρμακευτικού κυκλώματος. 

Καθιερώθηκε η επικουρική σύνταξη για όλους τους εργαζόμενους και επεκτάθηκε το ΙΚΑ σε όλη την Ελλάδα, θεσπίστηκε η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και σε ασφαλισμένους άλλων ταμείων, ΤΕΒΕ, ΤΣΑ, κλπ.. Συνταξιοδοτήθηκαν οι ανασφάλιστοι υπερήλικες, θεσμοθετήθηκε η διαδοχική ασφάλιση και αναγνωρίσθηκε η στρατιωτική θητεία ως συντάξιμος χρόνος, ενώ δημιουργήθηκε και επεκτάθηκε με ταχύτατο ρυθμό ο επιτυχημένος θεσμός των ΚΑΠΗ ( Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων). 

Θεσπίστηκε η υποχρεωτική πρόσληψη ΑΜΕΑ στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα,αυξήθηκαν τα αναπηρικά επιδόματα, καθιερώθηκαν εκτεταμένα προγράμματα απασχόλησης και εκπαίδευσης αναπήρων, όπως και οι επιχορηγήσεις σε συναφή ιδρύματα και φορείς, ενώ προωθήθηκε κατά προτεραιότητα η ένταξή των ΑΜΕΑ στα Πανεπιστήμια, σε δημόσιες τεχνικές- επαγγελματικές σχολές.

Εκσυγχρονίστηκε το οικογενειακό δίκαιο, καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας, καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος,αυξήθηκε η άδεια μητρότητας από 12 σε 14 εβδομάδες, θεσπίστηκε η διεθνής σύμβαση 103 για την προστασία της μητρότητας, προωθήθηκαν μέτρα για  την καταπολέμηση της ανεργίας των γυναικών, καθιερώθηκε η γονική άδεια και για τους δύο γονείς, χορηγήθηκαν για πρώτη φορά οικογενειακά επιδόματα σε ανύπαντρες μητέρες, σε γυναίκες στρατιωτών ή φυλακισμένων, σε ορφανά παιδιά, σε οικογένειες παλιννοστούντων μεταναστών ή πολιτικών προσφύγων.

Όπως πολλοί αγαπούν ένα τραγούδι αλλά δε θυμούνται τον δημιουργό τους, έτσι συμβαίνει και για τα παραπάνω και πολλά περισσότερα επιτεύγματα της υπό συζήτηση οκταετίας, που είχε ως κεντρικό της στόχο την αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των λιγότερο προνομιούχων, την εξύψωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και των δημοκρατικών διαδικασιών και την υπεράσπιση της πατρίδας. Αλλά όσο και αν δε θυμούνται τα επιμέρους, όσοι έζησαν την οκταετία,στην πλειοψηφία τους, την αναπολούν με νοσταλγία. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι που την κατακρίνουν. Αλλά το οξύμωρο είναι ότι οι περισσότεροι απ΄αυτούς, έζησαν τότε πολύ καλύτερες μέρες και σε προσωπικό επίπεδο. Ξεχνούν προφανώς  ότι, η αχαριστία είναι ο πιο ασφαλής δρόμος για την κόλαση.

Και ένας επίλογος

Σήμερα περίπου τριάντα χρόνια μετά, η χρυσή εκείνη εποχή μοιάζει με παραμύθι, γι’ αυτό και  οι παραποιητές της ιστορίας προσπαθούν να την αποδομήσουν. Τα στατιστικά στοιχεία και η κοινή λογική οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, τα σημερινά κολοσιαία χρέη της χώρας γιγαντώθηκαν στην περίοδο της Ευρωζώνης. Με δεδομένο ότι είναι τουλάχιστον έωλη έως κωμική η προσπάθεια για να αποδοθούν ευθύνες σε επιλογές που έγιναν πριν από τριάντα χρόνια, αναρωτιόμαστε γιατί δεν υπήρξε σοβαρός αντίλογος απέναντι σ’ αυτή τη συστηματική επιχείρηση διαστροφής της ιστορικής αλήθειας. 

Γιατί το ΙΣΤΑΜΕ, το Ινστιτούτο Ανδρέα Παπανδρέου που διέθετε σωρεία συνεργατών και σημαντικούς πόρους, δεν είχε  και δεν έχει αντιτάξει τεκμηριωμένα επιχειρήματα όπως τα παραπάνω, απέναντι στην εκ του πονηρού απόδοση ευθυνών στη χρυσή οχταετία 1981-1988 και στον  μεγάλο αναμορφωτή και γεννήτορα της Αλλαγής; Γιατί ως επικεφαλείς του ΙΣΤΑΜΕ και βασικοί συνεργάτες του επιλέχθηκαν πρόσωπα που απεχθάνονταν τον Αντρέα Παπανδρέου όπως ο Νίκος Κοτζιάς και όχι μόνο. 

Γιατί οι σημερινοί επίσημοι επίγονοι του ΠΑΣΟΚ δεν υπερασπίζονται ως όφειλαν τα πεπραγμένα του γεννήτορα και των άλλων μεγάλων ιστορικών στελεχών της παράταξης που άλλαξε προς το καλύτερο τον ρου της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας ; Ιδού η απορία.