Αντικύθηρα, το νησί της καρδιάς μου

Τα Αντικύθηρα έχουν γίνει γνωστά διεθνώς από τον περίφημο μηχανισμό και το άγαλμα με τον έφηβο των Αντικυθήρων μαζύ με άλλα αρχαιολογικά ευρύματα που
ανακαλύφθηκαν από αρχαίο ναυάγιο στις ακτές του νησιού. Ο Ιούλιος Βερν έχει αναφέρει το νησί στο μυθιστόρημά του οι Πειρατές του Αιγαίου, αφού εκεί ήταν βάση πειρατών. Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Αιγίλα. Οι σημερινοί Αντικυθηραίοι κατάγονται από κυνηγημένους από τους Τούρκους Κρητικούς και έχουν στενές επαφές
με την Κρήτη αλλά και τα Κύθηρα. Πρόγονοι του Πατέρα μου Κωνσταντίνου Κατσανέβα, ήρθαν κυνηγημένοι από τα Σφακιά της Κρήτης και δημιούργησαν τον οικισμό Κατσανεβιανά.Αργότερα μετοίκισαν στη Σμύρνη της Μ. Ασίας, ενώ πολλοί έφυγαν μετανάστες στη μακρινή Αυστραλία.

Σήμερα τα Αντικύθηρα, όπως όλα  τα απομονωμένα νησάκια και ορεινά χωριά της άγονης γραμμής, αγωνίζονται για να ζήσουν σε μια εποχή που ότι είναι μακρινό και απομακρυσμένο φθίνει, εγκαταλείπεται και πεθαίνει. Στο απόμακρο νησάκι μας που αποτελεί λίγο πολύ καθρέφτη της άλλης Ελλάδας, της ορεινής και νησιώτικης άγονης γραμμής, τα κύρια και πιο σημαντικά έργα υποδομής έχουν γίνει από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 (λιμάνι, ηλεκτροδότηση,δρόμοι, γεωτρήσεις, υδροδοτήσεις, ιατρείο κλπ.), ενώ αντιμετωπίζεται και το πρόβλημα της συγκοινωνίας.

Όμως, παρ’ όλα αυτά, ο πληθυσμός μειώνεται κατακόρυφα. Πολλοί από τους ηρωικούς μόνιμους κατοίκους, οι περισσότεροι σε προχωρημένη ηλικία, απέρχονται από τη ζωή. Και δυστυχώς οι πολλοί νεότεροι έχουν απέλθει από το νησί, αν και ορισμένοι το

επισκέπτονται την καλοκαιρινή περίοδο. Το σχολείο του χωριού, που το 1970, όταν δεν υπήρχε τίποτα στο νησί, δεν υπήρχε φως, λιμάνι, δρόμοι, γιατρός, παπάς, είχε 30 παιδιά.Το πλοίο όταν έμπαινε στον μεγάλο όρμο του κεντρικού οικισμού τον Ποταμό, έβγαζε τους επιβάτες του με βαρκες.Το νησί φωτισζόταν με λάμπες, κεριά και υγραέριο.

Οι άνθρωποι παλαιά  πέθαιναν από ασήμαντες αρρώστιες ή αιτίες και την κηδεία τους συνόδευε ψαλμωδία από μαγνητόφωνο. Σε άλλες περιπτώσεις, ανάβανε φωτιά και τους ψέλνουνε από απέναντι στα Κύθηρα. Όμως υπήρχαν λίγα παιδιά και δημοτικό σχολείο.Σήμερα που υπάρχουν όλες οι υποδομές και οι βασικές ανέσεις, μαζί με παπά, μόνιμο αγροτικό γιατρό και εξοπλισμένο φαρμακείο, το σχολείο είναι κλειστό λόγω έλλειψης παιδιών.

Το φθινόπωρο και το χειμώνα, στο νησί σήμερα μένουν λιγότεροι από 30-35 άτομα, μοναχικοί ίσκιοι ενός πολυπληθέστερου και ζωντανού παρελθόντος. Κατά καιρούς, πηγαινοέρχονται ορισμένοι εργολάβοι και εργάτες που έχουν αναλάβει δημόσια έργα. Κάποιες φορές συναντά κανείς κάποια ονειροπόλα άτομα, καλλιτέχνες, επαγγελματίες ή μη, ποιητές της ζωής που αναζητούν το νησί της φυγής στην «άκρη της γης».

Έρχονται καλοδεχούμενοι και οι ορνιθολόγοι από όλη την Ευρώπη που έχουν εντοπίσει τα Αντικύθηρα ως ένα μοναδικό τόπο παρατήρησης των μεταναστευτικών πουλιών. Με χορηγία του ιδρύματος Λεβέντη και παραχώρηση από την Κοινότητα, αναπαλαιώθηκε ένα ερειπωμένο παλιό σχολείο που χρησιμοποιείται ως κέντρο έρευνας για τον ίδιο σκοπό.

Το καλοκαίρι, οι απανταχού Αντικυθήριοι, κυρίως από τον Πειραιά, αλλά και από τη μακρινή Αυστραλία, έρχονται στο νησί των προγόνων τους. Ανοίγουν πολλά σπίτια και ο τόπος ζωντανεύει. Έρχονται και 30-50 φοιτητές της αρχαιολογίας με επικεφαλής το σπουδαίο εργάτη της αρχαιολογικής σκαπάνης Άρη Τσαραβόπουλο. Μένουν στο παλιό σχολείο και με την παρουσία τους   φωτίζεται το νησί. Μαζί με τους ορνιθολόγους δίνουν μια νεανική αλλά προσωρινή αύρα στο νησί. 

Όμως, αμέσως μετά τη γιορτή του προστάτη του νησιού του Αγίου Μύρωνα στις 17 Αυγούστου που γεμίζει το νησί με επισκέπτες από Κύθηρα, Κρήτη, Πειραιά, το νησί ερημώνει. Με τις πρώτες στάλες του φθινοπώρου, οι βάρκες τραβιούνται έξω, αδειάζει το νησί και η μελαγχολία το κυριεύει. Ξένοι ψαράδες ως σύγχρονοι πειρατές, καταλαμβάνουν το λιμάνι και ανενόχλητοι ληστεύουν με παράνομους τρόπους τα αλιεύματα. Ο άλλοτε ζάμπλουτος αυτός ψαρότοπος και αστακότοπος της χώρας, έχει φτωχύνει τόσο που τα ψάρια να αποτελούν σπάνιο είδος. Φτιάξαμε το λιμάνι,τους δρόμους φέραμε το φως και αντί να έρθει κόσμος να μείνει στο νησί, ήρθανε οι ληστο-ψαράδες για να το καταστρέψουν.

Το νησί γυροφέρνουν πάνω από 3.000 αγριοκάτσικα ελεύθερης βοσκής που κατατρώγουν ασύδοτα οτιδήποτε πράσινο και δεν αφήνουν δεντράκι να στεριώσει. Κανένας δεν τα αρμέγει και πεθαίνουν από βαθιά γηρατειά! Ούτε να τα εμπορευτούν μπορούν γιατί δεν υπάρχει η επίσημη σφραγίδα πιστωποιημένου σφαγείου. Λίγοι κάτοικοι όπως ο ηρωϊκός Μαρίνος εκτρέφουν λίγο από το περίφημο μοναδικό παγκοσμίως μέλι Αντικυθήρων. Βέβαια, ο φίλος μου ο Μύρος και όλοι οι άλλοι, έχουν ασήμαντες καταναλωτικές ανάγκες, έχουν φιλοσοφήσει τη ζωή και ζουν χωρίς άγχη. Τι να τα κάνεις τα χρήματα στην άγονη γραμμή; Ελάχιστα σπίτια χτίζονται. Για να χτιστεί οτιδήποτε με παραδοσιακό τρόπο οικοδόμησης, απαιτούνται εξωφρενικά ποσά.

Όμως, εκείνο που με στεναχωρεί και ανησυχεί είναι ότι ο Μύρος, ο Νεκτάριος, ο Αντρέας, ο Γιώργος, ο Γιάννης, ο Μανώλης και οι λίγοι άλλοι νέοι, ή σχετικά νέοι του νησιού, χωρίς γυναίκες και οικογένεια, είναι οι τελευταίοι φρουροί των Θερμοπυλών. Τι θα γίνουν σε λίγο καιρό από σήμερα τα Αντικύθηρα όπου έχει να ακουστεί κλάμα μωρού εδώ και πολλά χρόνια.

Αντικύθηρα υπάρχουν πολλά σ΄ όλη την Ελλάδα της άγονης νησιώτικης και ορεινής γραμμής. Στα μικρά νησάκια του Αιγαίου και του Ιονίου, στην ορεινή Πελοπόννησο, στην Ήπειρο, στη δυτική στην ανατολική και βόρεια Ελλάδα, τα απόμακρα νησάκια και χωριά σβήνουν. Μαρμαρωμένη ζωγραφιά, τα εγκαταλειμμένα ή αναπαλαιωμένα σπίτια με κλειδαμπαρωμένες πόρτες και παράθυρα, άδειοι δρόμοι και γεφύρια, αγκαλιά με πανέμορφη φύση, χωρίς ανθρώπου παρουσία.

Όσο κι αν ακούγεται παράταιρο ή ρομαντικό, τα Αντικύθηρα και όλα τα Αντικύθηρα της νησιώτικης και ορεινής άγονης γραμμής, πρέπει να τα βρούμε ξανά. Όπως έχουν κάνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η επιστροφή στη γη και στη θάλασσα είναι επιτακτική ανάγκη ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή της μεγάλης κρίσης που δε φαίνεται να τελειώνει σύντομα.

Δε χρειάζεται ούτε και γίνεται να αναπαράξουμε το σπάταλο, απάνθρωπο αγχωτικά παραγωγικό και καταναλωτικό πρότυπο της «μεγάλης ζωής» του μεγαλοπολίτικου ξεπεσμού. Η ευτυχία κρύβεται στο μικρό που είναι όμορφο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι  θα γυρίσουμε το ρολόϊ του χρόνου πίσω και δε θα έχουμε γιατρό, φάρμακα, απαραίτητες υποδομές.

Χρειαζόμαστε απλές, έξυπνες πρακτικές λύσεις. Ενίσχυση των συγκοινωνιών, ισχυρές φορολογικές απαλλαγές και οικονομικές επιδοτήσεις, προώθηση και διευκόλυνση της τηλεργασίας, δηλαδή της εργασίας από απόσταση. Ενίσχυση του εναλλακτικού, του ειδικού και θαλάσσιου τουρισμού, του αγροτουρισμού, της κτηνοτροφίας, της τυροκομίας, των ειδικών και οικολογικών καλλιεργειών, της μελισσοκομίας, της ζαχαροπλαστικής, της κεραμικής, της αργυροχρυσοχοίας, των τοπικών τεχνών και προϊόντων, της παραγωγής ηλεκτρισμού από αιολική και θαλάσσια ενέργεια, ενέργεια, τη δημιουργία ελαφριάς θαλάσσιας μαρίνας, όπως και χωμάτινου αεροδρόμιου για μικρά  σκάφη. κλπ.

Με παραχώρηση κτημάτων σε οικογένειες καλών ανθρώπων από κάθε γωνιά της χώρας, όπως και σε ομογενείς. Με νομοθέτηση της εγκατάστασης δημοσίων υπαλλήλων, εκπαιδευτικών, γιατρών, νοσοκόμων, αγροφυλάκων, που να είναι μόνιμοι κάτοικοι του συγκεκριμένου τόπου. Με οικονομική και κάθε είδους σοβαρή βοήθεια στις τοπικές Κοινότητες κλπ. Και όλα αυτά με προσοχή και σεβασμό στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική κληρονομιά, που είναι και ο μεγαλύτερος πλούτος της άγονης γραμμής, γιατί ακόμα εκεί δεν ενδιαφέρθηκε να εισβάλει  το εύκολο κέρδος.

Χρειάζεται για όλα αυτά, το ανθρώπινο μεράκι και το δημιουργικό ενδιαφέρον της πολιτείας. Όπως και ανθρώπων σαν τον Στράτο, που αν πετύχει να δώσει μια ήπια ζωντάνια στο νησάκι μας στα Αντικύθηρα, αυτό μπορεί να αποτελέσει  πρότυπο ζωής για όλα τα νησάκια και τα ορεινά απομονωμένα χωριά και περιοχές. Εκείνο που δεν μας πρέπει είναι να χάσουμε αυτή την άλλη Ελλάδας της άγονης γραμμής στη μοίρα της. Γιατί έτσι αφήνουμε πίσω το πιο όμορφο κομμάτι της χώρας και του εαυτού μας.