Επίκαιρη σήμερα η ανάδειξη και αξιοποίηση του δασοκτήματος Δεκελείας ή κτήματος Τατοίου-Σχέδιο ολοκληρωμένης πρότασης

Το δασόκτημα Δεκελείας ή κτήμα Τατοϊου, το πρώην βασιλικό τμήμα στο Τατόι κοντά στην Βαρυμπόπη Αττικής, αποτελεί τον μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου στην Αττική και ίσως το μοναδικό αυτού του είδους δημόσιο κτήμα σε όλη την Ελλάδα. Εκτείνεται σε έκταση περίπου 50.00 στρ. και η ύπαρξή του σήμερα οφείλεται στην πολύχρονη διαμάχη του ελληνικού κράτους με την πρώην βασιλική οικογένεια, η οποία απέτρεψε την καταπάτησή του από τους επινοητικούς καταπατητές. Η διαμάχη έλειξε στα μέσα του 1990 και ύστερα από προτάσεις μας, άρχισε η μελέτη της αξιοποίησής του, με πρώτα από όλα τη δυνατότητα επισκέψεων από τους απλούς πολίττες. Νοιώθω προσωπική χαρά να βλέπω τις Κυριακές και τις γιορτές πλήθη κόσμου, κυρίως οικογένειες να το

επισκέπτονται και να χαίρονται την υπέροχη φύση που προσφέρει το πάρκο που παλαιότερα ήταν περίκληστο και φυλαγόταν από την αστυνομία.

Όπως έχουμε επανειλημμένα προτείνει στο παρελθόν με υπομνήματα, άρθρα ακόμα και με σχέδια νόμου, σήμερα παραμένει επίκαιρη η ανάδειξη και αξιοποίηση του σπουδαίου αυτού κτήματος. Η αξιοποίησή του θα πρέπει να διασφαλίζει την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του οικοσυστήματος της ευρύτερης περιοχής  της Αττικής, που υποφέρει από ελλείψεις παρόμοιων μεγάλων πνευμόνων πρασίνου.

Η ανάδειξη και ανάπτυξη του δασοκτήματος, δεν ενδείκνυται  να γίνει μέσα από αγκυλωμένες και αναποτελεσματικές διαδικασίες του δημοσίου, όπως έχει καταδειχτεί και από τη δυσάρεστη κατάσταση στην οποία βρίσκονται πολλά δημόσια πάρκα. Η διαχείριση του  προτείνεται να γίνεται από Ίδρυμα που θα δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό υπό την εποπτεία του κράτους και των Δήμων της περιοχής, το οποίο   θα διοικείται από επίλεκτα μέλη που θα παρέχουν τα απαραίτητα εχέγγυα για το σεβασμό στον οικολογικό χαρακτήρα, στην  ορθολογική και αποτελεσματική  διοίκηση, αξιοποίηση και διαχείριση του.

Το Ίδρυμα θα συστήσει  εταιρεία με τη μορφή ΑΕ που θα λειτουργεί με δεδομένες περιβαλλοντικές ευαισθησίες, αλλά με διοίκηση ιδιωτικοοικονομικού χαρακτήρα. Ευνόητο είναι πως  απαιτούνται κατ’ αρχήν σημαντικότατα ποσά  για αναπαλαιώσεις και αναστηλώσεις κτιρίων, για επιδιορθώσεις, συντηρήσεις και διανοίξεις δρόμων και μονοπατιών, για καθαρισμούς και περιποίηση της βλάστησης, για προστασία και ανάδειξη της χλωρίδας και της πανίδας, για τη μισθοδοσία φυλάκων καθαριστών και μόνιμου προσωπικού. Τα σημαντικά αυτά ποσά αυτά δεν μπορεί, ούτε είναι εφικτό,  να προέλθουν στο σύνολό τους από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Το Ίδρυμα και κυρίως η ΑΕ, σε αντίθεση με το δημόσιο, είναι σε θέση να διεκδικήσει  Κοινοτικές επιδοτήσεις και να αποκομίσει έσοδα από την ορθολογική αξιοποίηση περιουσιακών  του στοιχείων. Ενδεικτικά εδώ αναφέρεται ότι αρκετά από τα εξαίρετου κάλους εγκαταλελειμμένα παραδοσιακά οικήματα που υπάρχουν στο κτήμα, ύστερα από κατάλληλη ανακαίνιση και αναστήλωση,  μπορούν να χρησιμοποιούνται ως ξενώνες υπερπολυτελείας κυρίως για τη φιλοξενία από το Κράτος σημαντικών διεθνών προσωπικοτήτων (Πρόεδροι, Πρωθυπουργοί, Υπουργοί, διαπρεπείς επιστήμονες, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, κτλ.), έναντι του πρέποντος ανταποδοτικού τιμήματος προς το Ίδρυμα. Αυτή είναι  μια από τις πιθανές πηγές άντλησης πόρων.

Συνοπτικά και ενδεικτικά παρατίθενται πιο κάτω διάφορες χρήσεις και δραστηριότητες με ή χωρίς οικονομικό όφελος, που θα μπορούσαν  να αναπτυχθούν στο δασόκτήμα  ύστερα και από κατάλληλο προβληματισμό, ανταλλαγή απόψεων, εξέταση των ευαισθησιών και αντιδράσεων της ευρύτερης κοινής γνώμης, και ολοκληρωμένη μελέτη που θα περιλαμβάνει και μελέτες περιβαλλοντικού, χωροταξικού, πολεοδομικού και οικονομοτεχνικού χαρακτήρα.

5. Ενδεικτικά προτεινόμενες χρήσεις

α) Δασικές περιοχές

§  Οικολογικό πάρκο και βοτανικός κήπος.

§ Ζωολογικός κήπος και ενυδρείο, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του υδρόβιου και ιχθυολογικού πλούτου στον Κηφισό και τους παραποτάμους, σε συνεργασία και με τον υπό ίδρυση φορέα για τον Κηφισό ποταμό, υπό την αιγίδα του ΥΠΕΧΩΔΕ.

§  Εκτροφείο και περίθαλψη  ζώων σε συνεργασία και με συναφείς συλλογικούς φορείς.

§ Παρατηρητήριο πουλιών σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την International Bird΄s Society.

§  Περιφραγμένη μεγάλη έκταση όπου θα ζουν ελεύθερα διάφορα άγρια και ημιάγρια ζώα που να είναι  επισκέψιμη υπό έλεγχο

§ Μονοπάτια περιπάτου με παγκάκια και μικρά καταφύγια για περιπατητές και ορειβάτες.

§ Αυτοκινούμενα τραινάκια για διαδρομές μέσα στο κτήμα.

§ Μονοπάτια και διαδρομές για ιππασία, σε συνδυασμό με διαμόρφωση χώρων για αθλητική ιππασία σε συνεργασία και με ιππικούς ομίλους.

• Μονοπάτια για διαδρομές μηχανών motocross, κάτι που γίνεται σήμερα με άναρχο τρόπο.

§ Δημιουργία λίμνης και καναλιών με αξιοποίηση των φυσικών υδάτων της περιοχής, με δυνατότητα χρησιμοποίησης μικρών πλεούμενων με κουπιά από τους επισκέπτες.

β) Μη δασικές περιοχές

§ Μουσείο σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και κέντρο τέχνης που θα στεγαστούν στην ανακαινισμένη κεντρική έπαυλη.

§  Λαογραφικό μουσείο.

§  Εργαστήριο και εκθετήριο παιδικής τέχνης και καρνάβαλου.

§ Εργαστήρια και εκθετήρια ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και ξυλογλυπτικής.

§  Κέντρο μουσικής και χορού.

§ Μουσείο – εκθετήριο σε ανοιχτό χώρο, με αναπαραστάσεις ελληνικών πόλεων και οικισμών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα : (Αρχαίοι χρόνοι: Μυκήνες, Κνωσός, Αθήνα, Δήλος. Βυζαντινή περίοδος: Κωνσταντινούπολη, Γιάννενα, Μάνη. Τέλη 18^ου, αρχές 19^ου αιώνα: Αθήνα, Ναύπλιο, Θεσσαλονίκη, Σύρος, Πάτρα, Βόλος, Καβάλα, Ρόδος, Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Χανιά, Καστοριά, Μυτιλήνη. Σύγχρονη εποχή: νεοκλασσική Αθήνα, Πλάκα, Κυπριάδου, Κηφισιά, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Σάμος κλπ. Το εκθετήριο θα βρίσκεται σε ανοιχτό χώρο όπου κάθε μικρογραφία πόλης – οικισμού θα καταλαμβάνει 40-50 τ.μ. οι μινιατούρες των κτιρίων θα είναι ύψους 15-40 cm, και θα είναι εγκατεστημένες σε βάθρα ύψους 0,50 μ. Ο σχεδιασμός, η διαμόρφωση και η εκτέλεση του έργου μπορεί να γίνουν σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

§ Εκθετήριο σε ανοιχτό χώρο με αναπαραστάσεις γνωστών αγαλμάτων και μνημείων της αρχαίας Ελλάδας που βρίσκονται σε μουσεία της χώρας ή στο εξωτερικό όπως ο Ερμής του Πραξιτέλη, η Νίκη της Σαμοθράκης, τα Λιοντάρια της Δήλου, τα Ελγίνεια Μάρμαρα, η Αφροδίτη της Μήλου, ο Έφηβος των Αντικυθήρων, κλπ. Το έργο αυτό θα μπορούσε να αναλάβει το ΤΑΠ και η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

§  Ανοιχτή θεατρική σκηνή για θεατρικές, μουσικές και χορευτικές παραστάσεις, με δυνατότητα μετακινούμενου ελαφρού στέγαστρου σε περίπτωση βροχής και κακοκαιρίας.

§ Γήπεδο γκολφ, γήπεδα στίβου, ποδοσφαίρου, μπάσκετ, βόλεϊ, τένις,τοξοβολίας, κτλ.

§  Χώροι για εκδηλώσεις και παραστάσεις τσίρκου, παντομίμας,

κουκλοθέατρου, Καραγκιόζη, και γενικότερα παραστάσεων για παιδιά και εποχιακών κατά περίπτωση εκδηλώσεων τα  Χριστούγεννα, στις απόκριες, την καθαρή Δευτέρα με πέταγμα αετού, το Πάσχα, κτλ.

§  Χώρος 500  στρ. (σε σύνολο 50.000 που εκτείνεται όλο το κτήμα), για τη δημιουργία παιχνιδούπολης, στα πρότυπα του περίφημου Τίβολι που βρίσκεται στο κέντρο της Κοπενχάγης της Δανίας, όπου  εκτός από διάφορα σύγχρονα παιχνίδια για παιδιά,   υπάρχουν αναψυκτήρια και  εστιατόρια που  αναπαριστάνουν ένα γνωστό αρχαίο ή πιο σύγχρονο  μύθο ή παραμύθι. (Στο Τίβολι υπάρχουν εστιατόρια και χώροι εστίασης ή αναψυχής, που με ευφυή αρχιτεκτονική σύλληψη προσομοιάζουν σε καραβόσπιτα, καραμελόσπιτα, κουκλόσπιτα, κτλ.). 

Εφ’ όσον η ιδιαίτερα ελκυστική και ασφαλώς προσοδοφόρα αυτή πρόταση είναι αποδεκτή, (κάτι που χρειάζεται ασφαλώς γενικότερο προβληματισμό και  συναίνεση), τότε η παιχνιδούπολη θα μπορούσε να πάρει τη μορφή  παιχνιδότοπου-πάρκου ελληνικής μυθολογίας και ιστορίας, όπου θα  αναπτυχθούν διάφορες ελαφρές κατασκευές και προσομοιώσεις θεμάτων από την ελληνική μυθολογία και ιστορία. 

Οι προσομοιώσεις αυτές,  μέσα από μια ελκυστική για τα σημερινά παιδιά  ψυχαγωγία, θα έχουν και παιδαγωγικό χαρακτήρα που θα αναδεικνύει την ιδιαιτερότητα και βαρύτητα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Όμως, στην περίπτωση που τελικά προωθηθεί στο άμεσο μέλλον η ανταγωνιστική δημιουργία πάρκου μυθολογίας, όπως έχει ακουστεί σε άλλες περιοχές (Ανάβυσος, Ελλασσόνα, ή αλλού), τότε η παραπάνω πρόταση χρήζει επανεξέτασης.

5. Γενικές διαπιστώσεις

Γεγονός είναι πως η λειτουργία ενός τέτοιου παιχνιδότοπου-πάρκου, σε περιοχή μη δασική και  εκτός των ορίων των κεντρικών χώρων του δασοκτήματος Δεκελείας, μπορεί εκτός από ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, να αποτελέσει το βασικό όσο και αναγκαίο οικονομικό αιμοδότη για τις πολλαπλές άλλες κατά κανόνα ελάχιστα ή καθόλου ανταποδοτικές δραστηριότητες, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Η όλη  πρόταση, εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη άποψη που δίνει βαρύτητα στην αναγκαιότητα δημιουργικής και ανθρωποκεντρικής ανάδειξης του δασοκτήματος, εκτιμώντας ότι από ιδιωτικό βασιλικό κτήμα Τατοΐου, απροσπέλαστο και απομονωμένο από τον απλό πολίτη και κυρίως τα παιδιά, θα μετατραπεί σε  δασόκτημα δημόσιου χαρακτήρα,  με οικονομική αυτοδυναμία και νοικοκυρεμένη λειτουργία, ανοιχτό στο λαό που να το χαίρεται, να το σέβεται και να το νοιώθει δικό του.

Διαφορετική αντίληψη είναι εκείνη που υποστηρίζεται ως γενική αρχή από ορισμένους οικολόγους, σύμφωνα με την οποία  το πάρκο θα πρέπει να παραμείνει ως έχει, με μοναδική παρέμβαση απλούς καθαρισμούς των δρόμων και των μονοπατιών, ώστε να είναι απλώς επισκέψιμο. 

Όμως, μια τέτοια επιλογή, εκτός των άλλων, καταδικάζει τα παραδοσιακά οικήματα που υπάρχουν σε κατάρρευση και  καθιστά  ευάλωτο το δασόκτημα σε κάθε είδους ανεπιθύμητη χρήση και κινδύνους μερικής ή και ολικής καταστροφής από πυρκαγιά. Ο τελευταίος αυτός εφιαλτικός κίνδυνος θα μπορούσε βέβαια  να αποφευχθεί  με τον απόλυτο αποκλεισμό του δασοκτήματος στο ευρύ κοινό, κάτι το οποίο όμως είναι ελάχιστα αποδεκτό ή  δυνατό.

Αυτός είναι και ένας επί πλέον σοβαρός λόγος για τον οποίο η δημιουργική ανάδειξη, ανάπτυξη και προστασία του δασοκτήματος Δεκελείας, όπως  περιγράφηκε πιο πάνω, με πιθανές διαφοροποιήσεις στις διάφορες χρήσεις που προτείνονται, προβάλλει ως η πλέον κατάλληλη επιλογή. Αναμφίβολα, οι αρμόδιοι Πολιτειακοί φορείς οφείλουν να προβληματιστούν και να ενδιαφερθούν άμεσα για τον ξεχωριστό αυτό οικολογικό χωροταξικό θησαυρό, που αναδείχτηκε ως μια αυθύπαρκτη σημαντική πραγματικότητα  στην καρδιά της χώρας, ύστερα από πολυετείς διακυμάνσεις της ιστορικής μοίρας του τόπου.