Έρευνα : Η αγορά φαρμάκων στην Ελλάδα

Στα πλαίσια της παρουσίασης διακεκριμένων ερευνητικών εργασιών υπο την επίβλεψή μου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, παρατίθεται εδώ μια συντομευμένη έκδοση της πρωτότυπης εργασίας της μεταπτυχιακής φοιτήτριας Παρασκευής Μπουρμά για την αγορά φαρμάκου στην Ελλάδα, με αναφορές και σε διεθνή δεδομένα.Ειδικότερα, αναλύεται η φαρμακευτική αγορά, τόσο από την πλευρά των φαρμακευτικών εταιριών, που αποτελούν την πλευρά της προσφοράς, όσο και από την πλευρά των

ασθενών – καταναλωτών, που αποτελούν την πλευρά της ζήτησης.Γίνεται αναφορά στην ιστορία της φαρμακοβιομηχανίας, αλλά και των μεγαλύτερων φαρμακευτικών εταιριών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Παρουσιάζονται κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει η αγορά του φαρμάκου, λόγω της ιδιαιτερότητας που υπάρχει από την πλευρά της κατανάλωσης.Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, γίνεται μια προσπάθεια να δούμε την αγορά του φαρμάκου και τις μεγάλες εταιρίες που δραστηριοποιούνται σε αυτή, από την πλευρά των καταναλωτών.Οι τελικοί καταναλωτές των φαρμάκων, σε αντίθεση με τις περισσότερες αγορές προιοντων, δεν έχουν πλήρη γνώση για το προϊόν που καταναλώνουν, δεν επιλέγουν μεταξύ παρόμοιων σκευασμάτων στηριζόμενοι στις αρχές του μάρκετινγκ, κυρίως όμως, συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε μέσα από την έρευνα, δεν ενδιαφέρονται ουσιαστικά να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με την εξεταζόμενη αγορά.

Abstract

This project attempts to identify the characteristics of the pharmaceutical industry in Greece, in reference, as expected, to the international data, since they affect the drug market in our country.To be more specific, this projects analyzes the pharmaceutical industry, as much from the pharmaceutical companies’ perspective, that consist the part of the drugs’ supply, as from the patients’ perspective, that consist the part of the drugs’ demand.The project begins with a reference to the history of the pharmaceutical industry in general, but also to the largest pharmaceutical companies that operate in our country. Moreover, this project presents some distinctive characteristics of the drug market, because of the particularity of the drug consumption.At the second part of the project, there is an attempt to understand the drug market and the large companies that are included in it, from the consumers’ point of view.After research, it came out that the final consumer of drugs, in contrast to most other markets, is not fully aware of the product they consume and they don’t choose among similar products based on marketing principles. But most of all, this project argues that the final consumer of drugs doesn’t actually aim at getting a better insight into the industry under investigation.

Εισαγωγή

Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας, παρουσιάζει έντονες ιδιαιτερότητες, από οικονομικής άποψης, σε σχέση με τους υπόλοιπους κλάδους της ελληνικής οικονομίας.Οι επενδύσεις που γίνονται στις φαρμακευτικές εταιρίες είναι πολύ μεγάλες, το ίδιο όμως μεγάλη είναι και η αβεβαιότητα για την πορεία αυτής της επένδυσης, ή καλύτερα για τα αποτελέσματα της έρευνας που αυτή η επένδυση χρηματοδοτεί.

Η σχέση μεταξύ των εταιριών παραγωγής φαρμακευτικών προιόντων και των καταναλωτών τους, δεν είναι άμεση, ίσως να είναι και λίγο παρεξηγημένη.

Με την απόσταση που υπάρχει μεταξύ εταιριών και καταναλωτων, με την μεσολάβηση της ενημέρωσης των γιατρών από τους ιατρικούς επισκέπτες, είναι λογικό να υπάρχουν τομείς που οι καταναλωτές, δεν γνωρίζουν και σαν επακόλουθο, κρίνουν τις εταιρίες αυτές πιο αυστηρά απ’όσο ίσως θα τις έκριναν, εφόσον γνωριζαν λίγα περισσότερα πράγματα για την λειτουργία τους.

Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε στην συνέχεια, θα αναλύσουμε τον τρόπο λειτουργίας και τις ιδιαιτερότητες της φαρμακοβιομηχανίας, αλλά και θα επιχειρήσουμε να δούμε αυτό τον κλάδο με τη ματιά του πολίτη, ώστε να οδηγηθούμε σε κάποια συμπεράσματα και ίσως τελικά καταλήξουμε στο τι δεν πηγαίνει καλά στην μεταξύ τους σχέση. 

2. Συνοπτική ιστορία της φαρμακοβιομηχανίας

Τα πρώτα φαρμακεία χρονολογούνται τον Μεσαίωνα. Το πρώτο γνωστό φαρμακείο που λειτούργησε ήταν στην Βαγδάτη, το 754μ.Χ. και πολλά ακόμα σύντομα ξεκίνησαν να λειτουργούν στον μεσαιωνικό ισλαμικό κόσμο, καθώς και στην μεσαιωνική Ευρώπη. Έως τον 19^ο αιώνα, πολλά από τα φαρμακεία στην Ευρώπη και την βόρεια Αμερική, είχαν τελικά μετατραπεί σε μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρίες.

Οι μεγαλύτερες από τις φαρμακευτικές εταιρίες που υπάρχουν σήμερα, ιδρύθηκαν τον 19^ο και στις αρχές του 20^ου αιώνα. Ανακαλύψεις – σταθμοί που έγιναν την δεκαετία του ’20 και του ’30, ήταν εκείνες της πενικιλίνης και της ινσουλίνης.Πολυάριθμα νέα φάρμακα αναπτύχθηκαν την δεκαετία του ’50 και εμπορεύτηκαν την δεκαετία του ’60. Αυτά περιελάμβαναν το πρώτο δια του στόματος αντισυλληπτικό, «το χάπι», η κορτιζόνη, φάρμακα για την πίεση, καθώς και αλλά φάρμακα για καρδιολογικές παθήσεις. Το Βάλιουμ (Valium) ανακαλύφθηκε το 1960, δόθηκε στην αγορά το 1963 και γρήγορα έγινε το φάρμακο με την μεγαλύτερη συνταγογράφηση στην ιστορία, πριν την αμφισβήτηση του σχετικά με την εξάρτηση και την συνήθεια που ίσως προκαλεί η χρήση του.

Η βιομηχανία παρέμενε σε μικρό σχετικά μέγεθος, μέχρι την δεκαετία του ’70, κατά την οποία άρχισε να αναπτύσσεται με μεγαλύτερο βαθμό. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, μικρές εταιρίες βιοτεχνολογίας, λόγω δυσκολιών επιβίωσης που αντιμετώπιζαν, οδηγήθηκαν σε συνεργασίες με μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες . σε συνδυασμό με τις εξαγορές των μικρότερων εταιριών που έγιναν, κατέληξαν σε ένα έντονο συγκεντρωτικό χαρακτήρα της φαρμακοβιομηχανίας, με λίγες μεγάλες εταιρίες να έχουν κυρίαρχη θέση στο διεθνές πλάνο και λίγες εταιρίες να παράγουν και να εμπορεύονται φάρμακα μέσα σε κάθε χώρα.

Η φαρμακοβιομηχανία μπήκε στην δεκαετία του ’80 πιεσμένη οικονομικά και με πολλές νέες νομοθετικές διατάξεις που αφορούσαν τόσο θέματα ασφάλειας όσο και περιβαλλοντολογικά. Από την άλλη πλευρά όμως, είχε αλλάξει κατευθύνσεις, λόγω της αποκωδικοποίησης του DNA, καθώς και νέων φαρμάκων για το aids και καρδιακές παθήσεις, τα οποία ήταν «επιτεύγματα» αυτής της δεκαετίας.

Την δεκαετία του ’90, η φύση της φαρμακοβιομηχανίας άλλαξε, το διαδίκτυο έκανε εφικτή την απευθείας επικοινωνία των καταναλωτών των φαρμάκων με τις εταιρίες, καθώς και την απευθείας προμήθεια πρώτων υλών για τις εταιρίες. Τα νέα αντικαταθλιπτικά, αυτή την δεκαετία, και κυρίως το Prozac, έγιναν γρήγορα bestsellers και εμπορεύτηκαν για διάφορες παθήσεις.

 Η ζήτηση για συμπληρώματα διατροφής και εναλλακτικά φάρμακα, έδωσαν  νέες ευκαιρίες στην ανάπτυξη των εταιριών. Από την άλλη πλευρά όμως δημιουργήθηκαν διαμάχες για τις παρενέργειες των φαρμάκων καθώς και για την ηθική πλευρά των φαρμακοβιομηχανιών, που πλέον κατηγορούνται για «δρομολόγηση» του κοινού στο να λύνει όλα τα προβλήματα του με χρήση των σκευασμάτων τους.

3. Η φαρμακευτική παραγωγή και κατανάλωση στην Ελλάδα

3.1 Η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων

Πτωτικά κινείται η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα, αλλά και το πλήθος τον φαρμακευτικών βιομηχανιών μειώνεται από δεκαετία σε δεκαετία. Η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα, πέρα από τις αμιγώς ελληνικές εταιρίες, καλύπτεται και από μονάδες που παρασκευάζουν φάρμακα στην Ελλάδα, για λογαριασμό όμως ξένων εταιριών.

Η συρρίκνωση της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας δεν οφείλεται αποκλειστικά στην κυριαρχία των πολυεθνικών εταιριών, άλλα και στα αντικίνητρα για την εγχώρια παράγωγη που προκαλούνται από την ανεπάρκεια της φαρμακευτικής πολίτικης των τελευταίων χρόνων. Η παραπάνω κατάσταση έχει σαν αποτέλεσμα την αστάθεια στη λειτουργία των αμιγώς ελληνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων άλλα και ένα περιβάλλον έντονης γραφειοκρατίας που εμποδίζουν την εξέλιξη. Το καθεστώς αυτό έχει σοβαρές συνέπειες στο ύψος των επενδύσεων, στη διεξαγωγή της έρευνας, αλλά και στην διατήρηση των θέσεων εργασίας.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες, που επενδύουν στην έρευνα, έχουν κατοχυρώσει ουσίες και συσκευές και έχουν επιτύχει να κατέχουν ένα αρκετά υψηλό ποσοστό στη διεθνή αγορά.

3.2 Η διανομή φαρμακευτικών προϊόντων

Ο προσδιορισμός του συστήματος διανομής φαρμάκων στην Ελλάδα προσδιορίζεται από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις του κλάδου (παραγωγικές και εμπορικές), τις φαρμακαποθήκες (υπεύθυνες για την αποθήκευση, διακίνηση και διάθεση των φαρμάκων) και τέλος τα φαρμακεία.Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός φαρμακείων στη χώρα μας. Από την βιβλιογραφία προκύπτει ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της μεγάλης πυκνότητας των φαρμακείων, με τον όγκο της φαρμακευτικής κατανάλωσης. Ο μεγάλος δηλαδή αριθμός των φαρμακείων μοιάζει να συμβάλλει στην υπερκατανάλωση φαρμάκων.

3.3 Διαδικασία εισόδου στην φαρμακευτική αγορά

Η ασφάλεια, η ποιότητα, η δραστικότητα, καθώς και οι μηχανισμοί διάθεσης και προώθησης των φαρμακευτικών προϊόντων, αποτελούν τους κύριους άξονες της παρέμβασης του κράτους στην αγορά και την ζήτηση των φαρμάκων. Από το 1992, εφαρμόζονται τα ρυθμιστικά μέτρα για την κατοχύρωση της ευρεσιτεχνίας, τα οποία εναρμονίζονται με την κοινοτική νομοθεσία.Για την κυκλοφορία κάθε φαρμακευτικού σκευάσματος στην ελληνική αγορά απαιτείται έγκριση από τον ΕΟΦ, ο οποίος ελέγχει την ασφάλεια και την δραστικότητα τους, τόσο πριν την έγκριση, όσο και μετά.

3.4 Εγχώρια ζήτηση φαρμάκων

Παρόλο που το φάρμακο είναι προϊόν και οι ασθενείς καταναλωτές αυτού του προϊόντος, στην συγκεκριμένη περίπτωση οι λέξεις «καταναλωτές» και «προϊόν», δεν χρησιμοποιούνται με την ευρύτερη σημασία τους. Οι ασθενείς ενδιαφέρονται για την έκβαση της υγείας τους και σπάνια ίσως μπουν σε διαδικασία να ρωτήσουν τον γιατρό για κάποια οικονομικότερη θεραπεία, ή για το αν η θεραπεία που τους προτάθηκε έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι μιας άλλης, που να αντισταθμίζουν το επιπλέον κόστος της. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα ΜΗΣΥΦΑ, η ύπαρξη των οποίων στην αγορά, έχει επηρεάσει τη ζήτηση φαρμάκων συνολικά. 

4. Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα

Η φαρμακευτική βιομηχανία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της χημικής βιομηχανίας στην Ελλάδα και διαθέτει σημαντική παρουσία στην ελληνική οικονομία, καθώς και μια επιτυχημένη, αν και ακόμα μικρή, εξαγωγική δραστηριότητα.Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται τόσο αμιγώς ελληνικών συμφερόντων φαρμακοβιομηχανίες, όσο και θυγατρικές πολυεθνικών.Σήμερα η εγχώρια αγορά κυριαρχείται από θυγατρικές μεγάλων πολυεθνικών φαρμακοβιομηχανιών, οι οποίες δραστηριοποιούνται κυρίως στην αντιπροσώπευση φαρμάκων που εισάγουν από τις εταιρίες του ομίλου που ανήκουν και λίγες μόνο από αυτές πραγματοποιούν παραγωγή στην Ελλάδα.

Ο παραγωγικός κλάδος δεν παρουσιάζει ομοιογένεια αφού συνυπάρχουν θυγατρικές πολυεθνικών, ελληνικές εταιρίες παράγωγης γενόσημων ή και πρωτότυπων φαρμάκων, συσκευαστές αλλά και παραγωγικές εταιρίες, το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεων των οποίων όμως, αφορά εισαγόμενα φάρμακα.Λόγω της ανυπαρξίας εγχώριας παραγωγής δραστικών ουσιών, η προστιθέμενη αξία της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας είναι χαμηλή.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, αν και τα τελευταία χρόνια έχει επηρεαστεί από την δύσκολη οικονομική συγκυρία, εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους κλάδους που παρουσιάζουν δυναμική ανάπτυξης και μπορεί να συμβάλλει θετικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.Η πλειοψηφία των ελληνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων, ειδικεύεται στην παραγωγή γενόσημων (ουσιωδώς όμοια φάρμακα με τα πρωτότυπα, με εμπορική ονομασία) φαρμακευτικών σκευασμάτων, τα οποία προορίζονται τόσο για την ελληνική όσο και για την αγορά του εξωτερικού. Τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, τα ελληνικά φάρμακα είναι ανάμεσα στα πλέον εξαγώγιμα προϊόντα της χώρας.

4.1 Συνοπτική παρουσίαση φαρμακευτικών εταιριών

Στην παρούσα μελέτη θεωρήθηκε σκόπιμο να μην επιχειρηθεί ιστορική αναδρομή των εταιριών διεξοδικά, με σκοπό την αποφυγή πληθώρας στοιχείων και την αποφυγή της κούρασης του αναγνώστη. Παρακάτω παρουσιάζονται οι μεγαλύτερες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Pfizer

Από την ίδρυση της Pfizer το 1849, από τα ξαδέρφια Charles Pfizer και Charles Erhart, η εταιρεία  παραμείνει αφοσιωμένη στην ανακάλυψη και ανάπτυξη νέων φαρμάκων και εμβολίων για την πρόληψη και τη θεραπεία των διάφορων νοσημάτων, προκειμένου να συμβάλλει στη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.Η πορεία της Pfizer Hellas ξεκίνησε το 1960 με ένα μικρό ανθρώπινο δυναμικό, περίπου 40 ατόμων και έδρα το πρώτο εργοστάσιο στο Παγκράτι.Το 1990, μια νέα περίοδος δημιουργικής ανάπτυξης ξεκινά για την εταιρία στην Ελλάδα, τα πρότυπα τεχνολογικά μέσα, η έμφαση που δίνεται στην ποιότητα και ο δυναμισμός, την μετατρέπουν σε έναν κολοσσό. Η εταιρία φέρνει επανάσταση με νέα φαρμακευτικά προϊόντα, τα οποία καταλαμβάνουν περίοπτη θέση σε νοσοκομεία, φαρμακεία και κτηνιατρεία.

Η εταιρία διεθνώς, επενδύει τεράστια ποσά στην έρευνα, το 2004, για παράδειγμα, επενδύει 1 δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ.Το 2001, ο Hank McKinnell, ανακοινώνει την νέα αποστολή της εταιρίας: «να γίνουμε η πιο πολύτιμη εταιρία για τους ασθενείς, τους πελάτες, τους επενδυτές, τους επιχειρηματικούς εταίρους και τις κοινότητες στις οποίες ζούμε και εργαζόμαστε».Το 2002, η Pfizer Hellas, αναδείχτηκε η πρώτη σε μέγεθος φαρμακευτική εταιρία στην Ελλάδα και εγκαινίασε το νέο της κτίριο στην Λεωφ. Μεσογείων, με υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις.Σήμερα, η Pfizer Hellas, με περισσότερους από 530 εργαζόμενους, είναι μια από τις πιο πετυχημένες και αναπτυσσόμενες φαρμακευτικές εταιρίες στην Ελλάδα.

Novartis

Η Novartis (Hellas) A.Ε.Β.Ε., η οποία ανήκει στον Όμιλο Novartis AG, είναι μια πρωτοπόρος και δυναμική εταιρεία στον ελληνικό φαρμακευτικό χώρο.Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες της Novartis (Hellas) A.Ε.Β.Ε., στην οποία εργάζονται 470 άτομα, επικεντρώνονται στους τομείς των Συνταγογραφούμενων Ιδιοσκευασμάτων και των Μη Συνταγογραφούμενων Φαρμάκων (OTC). Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας βρίσκονται στη Μεταμόρφωση Αττικής, ενώ λειτουργούν γραφεία της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Ηράκλειο Κρήτης, τα Ιωάννινα, τη Λάρισα και την Καβάλα.Η ιστορία της εταιρίας διεθνώς ξεκινά δυο αιώνες πριν, με τρεις εταιρίες (Geigy, Ciba, Sandoz) και φτάνει στο σήμερα με ορόσημα-σταθμούς στην εξέλιξη της φαρμακολογίας και της θεραπευτικής.

Merck

Η Merck είναι η παλαιότερη φαρμακευτική και χημική εταιρία στον κόσμο, με ιστορία που φτάνει πίσω στο 1668. Κατά την διάρκεια του 2^ου παγκοσμίου πολέμου, η εταιρία καταστρέφεται ολοσχερώς από μια αεροπορική επιδρομή και ανοίγει ξανά το 1952.Στην Ελλάδα, η δραστηριότητα της εταιρίας ξεκινά το 1971.

Σημαντικοί σταθμοί για την εταιρία αποτελούν η ανακάλυψη της μορφίνης και της φαρμακευτικής χρήσης της κοκαΐνης, το 1805 και το 1862, αντίστοιχα.

Glaxo Smith Kline

Με δυναμική παρουσία στην Ελλάδα από τη δεκαετία του ‘70, η GSK δραστηριοποιείται σε δύο κύριους τομείς: τα καταναλωτικά και τα φαρμακευτικά προϊόντα. Η GlaxoSmithKline α.ε.β.ε. λειτουργεί με την επωνυμία αυτή κατόπιν τριών συγχωνεύσεων μεταξύ των εταιριών SmithKline και Beecham το 1989, Glaxo και Wellcome το 1995 και Glaxo Wellcome και SmithKline Beecham το 2000.Στην Ελλάδα, η GSK επενδύει περίπου €2,5 εκατομμύρια ετησίως σε κλινική έρευνα και διεξάγει πάνω από 25 κλινικές μελέτες στους τομείς της Ογκολογίας, των Καρδιαγγειακών Νοσημάτων, της Νευρολογίας, της Ουρολογίας και των Αναπνευστικών νοσημάτων.Η GSK κατέχει ηγετική θέση στο χώρο των κλινικών μελετών καθώς είναι μία από τις πρώτες εταιρίες στην Ελλάδα που άρχισαν να διεξάγουν πολυεθνικές κλινικές μελέτες σε ελληνικά Νοσοκομεία.Η GSK είναι η μοναδική εταιρία στον κόσμο που αναπτύσσει φάρμακα και για τις τρεις ασθένειες που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει ως προτεραιότητα, HIV/ AIDS, φυματίωση και ελονοσία.

ΒΙΑΝΕΞ

Ο πρώτος μεγάλος σταθμός εξέλιξης ήταν το 1951, όταν ο Παύλος Γιαννακόπουλος ίδρυσε την ομόρρυθμη εταιρεία ΦΑΡΜΑΓΙΑΝ που ξεκίνησε αποφασιστικά, με την εμπορική της δραστηριότητα να επεκτείνεται γρήγορα σε ολόκληρη την Ελλάδα.Επί σειρά ετών, η ΦΑΡΜΑΓΙΑΝ ήταν αντιπρόσωπος μεγάλων διεθνών φαρμακευτικών εταιρειών όπως οι Jannsen, Roussel και Alcon.Το 1971 οριοθετεί ένα νέο εξελικτικό σταθμό καθώς η Εταιρεία μετατράπηκε σε ανώνυμη και έλαβε τη σημερινή της επωνυμία. Η ΒΙΑΝΕΞ, απασχολεί συνολικά πάνω από 1.100 άτομα και εφαρμόζει ένα ευρύ επενδυτικό πρόγραμμα με νέες στρατηγικές επιχειρηματικές κινήσεις διεθνούς προσανατολισμού.

ELPEN

To 1969, ο Δημήτριος Πενταφράγκας, ιδρύει την ELPEN σε ένα χώρο 25 τ.μ. στο κέντρο της Αθήνας.Σήμερα ο όμιλος ELPEN με 730 εργαζομένους και κύκλο εργασιών 170 εκατ. ευρώ (2010), βρίσκεται στην 8η θέση μεταξύ περισσότερων των 300 φαρμακευτικών εταιριών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και με διαφορά στην πρώτη θέση μεταξύ των αμιγώς Ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών.

Από το 2000 η ELPEN έχει εξασφαλίσει συνεργασίες για πρωτότυπα φαρμακευτικά σκευάσματα με πολυεθνικές εταιρείες, όπως η Novartis, η Baxter, η Bayer, η Lundbeck, η Euritalia και πρόσφατα η Ferring.

5. Η φύση και ο χαρακτήρας της αγοράς φαρμάκου

5.1 Ιδιαιτερότητες της φαρμακευτικής αγοράς

Το φάρμακο, ως κατεξοχήν αγαθό υγείας, έχει κάποια χαρακτηριστικά που το διακρίνουν σαφώς από τα καταναλωτικά αγαθά. Παρόλαυτα δεν παύει να αποτελεί ένα αγαθό που παράγεται από κάποιους, με σκοπό την κατανάλωση του από κάποιους άλλους. Οι ιδιαιτερότητες της αγοράς φαρμάκου είναι η διάσπαση της ζήτησης και η αβεβαιότητα του ασθενή.

Το φάρμακο είναι ταυτόχρονα κοινωνικό και καταναλωτικό αγαθό, η χρήση του βοηθά την υγεία και την ποιότητα ζωής του ατόμου, ταυτόχρονα όμως υπόκειται στους νομούς της ελεύθερης αγοράς. Ταυτόχρονα, η επιλογή του φαρμάκου γίνεται από τον γιατρό και όχι τον τελικό καταναλωτή, υπάρχει δηλαδή ασυμμετρία πληροφόρησης, και η δαπάνη του επιβαρύνει, στο σύνολο της ή μερικώς, τα ασφαλιστικά ταμεία. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, παρατηρούμε ότι η ζήτηση του φαρμάκου αφορά σε τρία μέρη, στους γιατρούς που το επιλέγουν, στους ασφαλιστικούς φορείς που το πληρώνουν και στους ασθενείς που το καταναλώνουν.

Λόγω της ατέλειας της αγοράς του φαρμάκου, υπάρχει το στοιχείο της αβεβαιότητας, τόσο από την πλευρά του καταναλωτή – ασθενή, όσο και από την πλευρά του γιατρού. Από την πλευρά του καταναλωτή υπάρχει αβεβαιότητα κυρίως λόγω έλλειψης γνώσεων για την πάθηση του καταρχάς, άλλα και για τις ιδιότητες κάθε φαρμακευτικού σκευάσματος που θα καταναλώσει. Από την πλευρά των γιατρών, υπάρχει μερική και επιφανειακή μόνο ενημέρωση για το κάθε φάρμακο, η μη πλήρης γνώση αυτή οδηγεί στην υπερσυνταγογράφηση από την πλευρά των γιατρών. Τα παραπάνω ευνοούν την διόγκωση της φαρμακευτικής δαπάνης και την αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες και αγαθά υγείας.

Λόγω της άγνοιας του ασθενή, είναι αναμενόμενο η επιλογή της φαρμακευτικής θεραπείας για την όποια ασθένεια, να είναι υπόθεση μόνο του θεράποντα γιατρού, αφού ουσιαστικά μόνο αυτός είναι σε θέση να γνωρίζει το κατάλληλο φάρμακο. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν και φάρμακα τα οποία ο ασθενής έχει την δυνατότητα να αγοράσει, χωρίς την μεσολάβηση του γιατρού (Μη Υποχρεωτικός Συνταγογραφούμενα Φάρμακα – ΜΗΣΥΦΑ).

Η βελτίωση των συνθηκών ζωής των ατόμων, καθώς και του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού διεθνώς, αποτελούν παράγοντες αύξησης της ανάγκης για μεγαλύτερη ενημέρωση όσον αφορά σε θέματα υγείας γενικότερα. Σε ατομικό επίπεδο, σημαντικό είναι να προαχθεί η έννοια της αυτοθεραπείας. Δηλαδή, ο πολίτης μιας σύγχρονης προηγμένης κοινωνίας, θα πρέπει να διαθέτει την απαραίτητη γνώση ώστε να μπορεί να διακρίνει ένα απλό νόσημα ή σύμπτωμα (πχ. Κρυολόγημα) και να αποφασίσει τι φάρμακο θα χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση του, για μικρό χρονικό διάστημα.Συνεπώς, η προώθηση των ΜΗΣΥΦΑ κατέχει σημαντικό μερίδιο στην παγκόσμια φαρμακευτική αγορά, στα πλαίσια που επιλέγονται από τους ασθενείς, σε συνδυασμό με τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ή συμπληρωματικά, μετά από νοσοκομειακές υπηρεσίες.

5.2 Ιδιαιτερότητες της παραγωγής

Το φάρμακο, όπως όλα τα βιομηχανικά προϊόντα, στοχεύει στην όσο το δυνατό μεγαλύτερη αύξηση του κέρδους του κλάδου που το παράγει. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται η συνεχής εξέλιξη του, αλλά και η αντικατάσταση παλαιότερων σκευασμάτων, με νέα πιο αποτελεσματικά για την ίαση της ίδιας ασθένειας. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η φαρμακευτική βιομηχανία, χαρακτηρίζεται από έντονη και συνεχή προσπάθεια για σύνθεση νέων ουσιών, ώστε να βελτιωθεί η αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού απέναντι στην ασθένεια.

Η ανακάλυψη νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων, καθώς και η βελτίωση όσων ήδη κυκλοφορούν στην αγορά, προϋποθέτουν επενδύσεις στην κατεύθυνση της έρευνας, διαδικασία που συνεπάγεται ιδιαίτερα υψηλό κόστος για την φαρμακευτική εταιρία. Το όφελος όμως αν επιτευχθεί ο στόχος ενός νέου προϊόντος λειτουργεί πολλαπλασιαστικά, κοινωνικά και οικονομικά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας επενδύει περισσότερο σε έρευνα και ανάπτυξη από οποιονδήποτε άλλο κλάδο της οικονομίας, βασίζοντας τον ανταγωνισμό της, όχι στην τιμή, αλλά στο ίδιο το προϊόν, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, άλλα και την θεραπευτική του αξία.

5.3 Διπλώματα ευρεσιτεχνίας

Το διπλώματα ευρεσιτεχνίας (patents) χορηγούνται από τις αρμόδιες αρχές, όχι μόνο για την προστασία του νέου φαρμακευτικού προϊόντος, αλλά και καινοτόμων διαδικασιών παραγωγής. Θεωρούνται πολύ σημαντικά στην φαρμακοβιομηχανία, παρά σε οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία, αφού το κόστος παραγωγής αντιγράφων είναι ιδιαίτερα χαμηλό μετά την ανακάλυψη και την παραγωγή μιας νέας χημικής ενότητας. Κατά συνέπεια, η κάθε φαρμακευτική εταιρία, εξαρτά την όποια επίτευξη κέρδους από το καινοτόμο προϊόν στην περίοδο ισχύος του διπλώματος και απόλαυσης μονοπωλιακών συνθηκών στη συγκεκριμένη αγορά φαρμάκου.

Από την άλλη πλευρά, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σε διάρκεια διατήρηση του διπλώματος , εγγυάται μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και διαρκή ανανέωση του χρόνου για έρευνα και ανάπτυξη. Η αύξηση του κύρους για το φαρμακευτικό προϊόν που προέρχεται από την χορήγηση του διπλώματος ευρεσιτεχνίας, θα πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα, αφού προκαλεί μια συνεχή ροή εισοδήματος για την παρασκευάστρια φαρμακευτική εταιρία.

5.4 Μονοπωλιακές τάσεις

Λόγω της κατοχύρωσης της ευρεσιτεχνίας και των προστατευτικών ρυθμίσεων, εμποδίζεται η είσοδος στην αγορά πολλών προμηθευτών εξαιτίας του μεγάλου κόστους στην έρευνα, των περίπλοκων διαδικασιών έγκρισης, καθώς και του σημαντικού κόστους για την εξασφάλιση εξουσιοδότησης. Τα παραπάνω αποτελούν μια ακόμη αιτία των διαρθρωτικών ατελειών της αγοράς των φαρμάκων.

Η προστασία της ευρεσιτεχνίας και η υψηλή τιμολόγηση των φαρμάκων κατά το διάστημα αυτό, θεωρούνται υψηλής σημασίας από την πλευρά της φαρμακευτικής εταιρίας , αφού είναι σημαντική περίοδος για την απόσβεση του κόστους και την περαιτέρω εξασφάλιση πόρων για επένδυση στην ερευνά και την ανάπτυξη νέων προϊόντων.

Απαιτείται διάστημα 10-15 ετών για τον έλεγχο και την εισαγωγή ενός νέου φαρμάκου στην αγορά, ενώ μόνο 3 στα 10 φάρμακα που εισάγονται στην αγορά, τελικά αποσβένουν το κόστος παραγωγής τους και τελικά πραγματοποιούν κέρδη.

Από την άλλη πλευρά, πολλές φορές ασκείται κριτική στις φαρμακευτικές εταιρίες γιατί δεν λαμβάνουν υπόψη το κοινό στο οποίο απευθύνονται, υπερτιμολογούν τα φάρμακα ή προσπαθούν να επηρεάσουν τους γιατρούς προκειμένου να διευρύνουν την αγορά τους. Οι προφάσεις που χρησιμοποιούν οι εταιρίες για να δικαιολογήσουν τις ενέργειες αυτές, αμφισβητούνται έντονα και αποτελούν αντικείμενο περαιτέρω διερεύνησης της εκάστοτε φορολογικής πολιτικής.

5.5 Η κρατική παρέμβαση

Στο χώρο της βιομηχανίας του φαρμάκου, η κρατική παρέμβαση κρίνεται αναγκαία, αφού το φάρμακο αποτελεί προϊόν πρώτης ανάγκης για ορισμένες κατηγορίες ανθρώπων, ενώ από την άλλη πλευρά είναι εμπορεύσιμο αγαθό για την βιομηχανία που το παράγει.

Η υπερκατανάλωση φαρμάκων τα τελευταία χρόνια, οδήγησε πολλές χώρες να παρέμβουν στην ζήτηση με διάφορες στρατηγικές, παρέχοντας κίνητρα για τον αυτοπεριορισμό της κατανάλωσης. Η κρατική παρέμβαση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως έλεγχο της συνταγογράφησης, συμμετοχή των καταναλωτών στο κόστος, καθώς και αλλαγή του τρόπου αποζημίωσης των γιατρών.

Το κράτος όμως είναι δυνατό να επέμβει και από την πλευρά της προσφοράς στην αγορά του φαρμάκου, μέσω της διαδικασίας έγκρισης της κυκλοφορίας νέων προϊόντων, αλλά και της διαμόρφωσης της τιμής των φαρμάκων.

6. Πιθανά σενάρια εξέλιξης φαρμακευτικών εταιριών έρευνας

6.1 Πιθανά σενάρια εξέλιξης των διεθνών φαρμακευτικών εταιριών έρευνας

Συνηθίζουμε να μιλάμε για κόστη υγείας, σημαντικό στοιχείο κάθε φαρμακευτικής εταιρίας, όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να μιλήσουμε για επένδυση στην υγεία και τα φάρμακα. Ο πληθυσμός μεγαλώνει και ζει καλύτερα τις τελευταίες δεκαετίες, αυτό δεν είναι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να απολογούνται οι «δημιουργοί» των νέων φαρμάκων και θεραπειών, αλλά ούτε και να φέρνει στην αμηχανία που παρατηρούμε τις κυβερνήσεις και τα διάφορα ασφαλιστικά ταμεία ανά την υφήλιο. Δεν θα έπρεπε να είναι δύσκολο να προβλεφθεί πριν κάποια χρόνια ότι με την εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και της έρευνας, ο κόσμος θα μεγάλωνε και θα ζούσε καλύτερα και περισσότερο, ώστε να προβλεφθούν και τα αντίστοιχα budget που απαιτούνται.

Τα ασφαλιστικά ταμεία, τόσο στην χώρα μας, όσο και διεθνώς, έχουν βρεθεί στην δύσκολη θέση να διαχειριστούν αυξανόμενους προϋπολογισμούς για την υγεία, σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως η βασική αποστολή της Πολιτείας, των φορέων υγείας και της φαρμακευτικής έρευνας, είναι να βελτιώνεται μόνιμα η ποιότητα και η διάρκεια ζωής των πολιτών και των ασθενών, και μετά από αυτό τα οικονομικά στοιχεία.

Σήμερα ζούμε 30 χρόνια παραπάνω απ’ότι ζούσαμε πριν 100 χρόνια, μόνο την τελευταία δεκαετία το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε κατά δύο χρόνια. Από τα δύο αυτά χρόνια το 40%, οι δέκα δηλαδή μήνες, οφείλεται καθαρά στα νέα καινοτόμα φάρμακα. Μόνο τα τελευταία 30 χρόνια η θνησιμότητα που έχει σχέση με ασθένειες μειώθηκε κατά 40%.

Από την άλλη πλευρά ο χρόνος της προκλινικής και κλινικής έρευνας, πριν 30 χρόνια υπολογιζόταν στα δέκα χρόνια, ενώ σήμερα βαδίζουμε προς τα 15. Σήμερα πλέον το κόστος ενός φαρμάκου που καταλήγει στην αγορά ξεπερνά το ένα δις. Δολάρια, μέσα από αυτά τα 150 εκατ. Δολάρια αφορούν το κόστος χαμένων μορίων που δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν επιτυχώς την R&D διαδικασία. Μόνο ένα στα 10000 αρχικά μόρια καταλήγει στην αγορά για τους ασθενείς, αυτό είναι προφανές ότι είναι κόστος και χρόνος για το κομμάτι που αφορά την έρευνα και την ανάπτυξη των φαρμακευτικών εταιριών.

Τις περασμένες δεκαετίες βελτιώθηκαν πολύ διαδεδομένες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και η υπέρταση, τα αντίστοιχα φάρμακα, τα ονομαζόμενα block busters, λόγω των μεγάλων όγκων των πωλήσεων τους, με τα κέρδη τους χρηματοδοτούσαν και χρηματοδοτούν μέχρι σήμερα την διαδικασία έρευνας και ανάπτυξης, αλλά και υποστήριζαν σημαντικές επενδύσεις marketing. Η συχνότητα και η πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων φαρμάκων όμως, μειώνεται σήμερα σημαντικά. Το φαρμακευτικό επιχειρηματικό μοντέλο λοιπόν, περνά από τα Block busters στην αυξανόμενη καινοτομία και τελικά μοιάζει να καταλήγει στην εξατομικευμένη θεραπεία (personalized medicine).

Παράλληλα, οι φαρμακευτικές εταιρίες, αυξάνουν την προσοχή τους σε στοχευμένες αρρώστιες ή σε μικρά γκρουπ ασθενών, μέσα σε ευρύτερους πληθυσμούς, κάτι το οποίο εμπεριέχει μια κοινωνική αποστολή. Αυτό σιγά σιγά θα πρέπει με τον καιρό να αρχίσει να ανταμείβεται από τα εθνικά συστήματα υγείας, αφού ανταποδίδει οικονομικά οφέλη, τόσο στους πολίτες, όσο και στα δημόσια ταμεία. Πολλές φορές υπάρχει «αξία πίσω από το χάπι», αρκεί βέβαια να υπάρξει και το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο θα διευκολύνει τις διαδικασίες και θα μειώσει περιττούς χρόνους και έξοδα, καθώς και θα ανταμείψει την εφεύρεση και την καινοτομία.

Το εύρος και το κόστος της έρευνας δεν διαφέρει ιδιαίτερα, είτε πρόκειται για μεγάλους, είτε για μικρούς πληθυσμούς ασθενών. Το ρίσκο όμως στο τέλος της διαδικασίας να μην έχουμε ένα εξειδικευμένο προϊόν, είναι μεγάλο. Έτσι, οι φαρμακευτικές εταιρίες, θα έπρεπε να υποστηριχτούν από την πολιτεία, κι αφού λόγω των οικονομικών συγκυριών παγκοσμίως, η οικονομική υποστήριξη μοιάζει δύσκολη, θα πρέπει κάθε χώρα να διαθέσει στις φαρμακοβιομηχανίες έστω επιστημονικό προσωπικό.

Καλό θα ήταν να αποφευχθεί ο φαύλος κύκλος, οπού οι εθνικές κυβερνήσεις, λαμβάνουν μόνο εισπρακτικά μέτρα, δημιουργώντας μεγάλη ανασφάλεια στον χώρο της υγείας καθώς και μεγάλο ρίσκο να υπάρξει καθυστέρηση στην πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα. Χρειάζεται λοιπόν να παρθούν δύσκολα αλλά σωστά μέτρα, χρειάζεται ένα πλαίσιο, όπου η καινοτομία θα ανταμείβεται, όπου η έρευνα, η απασχόληση και οι κλινικές μελέτες, με άλλα λόγια δηλαδή η ανάπτυξη στον κλάδο θα ενθαρρύνεται.

6.2 Πιθανά σενάρια εξέλιξης των εγχώριων φαρμακευτικών εταιριών έρευνας

Το μέλλον των εγχώριων φαρμακευτικών εταιριών έρευνας, φαίνεται να βρίσκεται στις ερευνητικές συνεργασίες, τις νέες τεχνολογίες, καθώς και στην στροφή προς άλλα ερευνητικά πεδία, πέρα από τα γενόσημα φάρμακα.Για το θέμα της πολιτικής στο χώρο του φαρμάκου και της φαρμακοβιομηχανίας γενικότερα στην Ελλάδα, ευθύνες φαίνεται να φέρουν και οι ίδιες οι εταιρίες, αφού στο παρελθόν δεν έχουν ασκήσει αρκετή πίεση, δεν έχουν καταστήσει σαφές ότι έχουν μια σημαντική προστιθέμενη αξία και δεν έχουν δείξει ουσιαστικά ότι αποτελούν για την χώρα μια μεγάλη αναπτυξιακή δύναμη. Ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας, είναι ο μόνος της ελληνικής οικονομίας, που εν καιρώ κρίσης, έχει σε εξέλιξη 6 νέες παραγωγικές μονάδες.

Ο τρόπος που φαίνεται ότι θα κινηθούν τα επόμενα χρόνια οι φαρμακευτικές εταιρίες στην Ελλάδα, είναι σε συνεργασία με κάποιο πανεπιστήμιο, στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης του φαρμάκου, από την ανακάλυψη και ίσως μέχρι την προκλινική φάση, σημείο από το οποίο και μετά, ανάλογα πάντα με τις οικονομικές δυνατότητες της κάθε εταιρίας, θα έρχεται η στιγμή εξόδου από την συνεργασία και λήψη των δικαιωμάτων της έρευνας.

Η ελληνική αγορά, παρόλο που είναι δυναμική, είναι μικρή και εσωστρεφής . Διαθέτει καλό επιστημονικό δυναμικό, το οποίο συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη της έρευνας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τώρα που η νοοτροπία των ερευνητών για συνεργασία με την φαρμακευτική βιομηχανία, φαίνεται να αλλάζει. Το μέλλον της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας μοιάζει να βρίσκεται στις νέες αγορές, τα βιοπαρεμφερή προϊόντα, την δυνατότητα διαχείρισης ώριμων προϊόντων, καθώς και λήξης των πατεντών και βέβαια στις νέες τεχνολογίες.

Όσο αφορά στις νέες αγορές, θα πρέπει να εγκαταλειφθεί από την πλευρά των βιομηχανιών φαρμάκου στην Ελλάδα, η αντίληψη ότι τα Βαλκάνια θα πρέπει να αποτελούν το σημείο αναφοράς τους. Οι αγορές για τα επόμενα χρόνια φαίνεται να είναι η Ενωμένη Ευρώπη, η Μέση Ανατολή, η Τουρκία και η Ρωσία.

Το μέλλον της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας δεν μπορεί να περιορίζεται σε απλές μορφές ταμπλετών ή κάψουλες που έχει λήξει η πατέντα, το μέλλον δεν βρίσκεται στα γενόσημα φάρμακα αποκλειστικά, αφού ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και η Ελλάδα δεν είναι αρκετά ανταγωνιστική λόγο κόστους. Η πρόκληση για τις ελληνικές εταιρίες είναι φάρμακα για τα οποία θα λήξει η πατέντα (τα οποία θα αυξηθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια), να καταφέρουν να συνδυάσουν την λήξη τους με τεχνολογία.

Η στροφή στις νέες τεχνολογίες είναι ένας ακόμη παράγοντας που θα φέρει ανάπτυξη. Όταν μιλάμε για νέες τεχνολογίες στον χώρο του φαρμάκου, εννοούμε οποιαδήποτε εξελιγμένη μορφή των απλών αντιγράφων φαρμάκων, η οποία θα προσφέρει καινοτομία, είτε στην διευκόλυνση του γιατρού, είτε του ασθενή. Τα θετικά σε αυτή την περίπτωση είναι πολλά, όπως η υψηλή προστιθέμενη αξία, αλλά και η ταχύτερη διαδικασία έγκρισης. 

 

Τα προβλήματα που παρουσιάζει η χώρα μας, αφορούν σε μεγάλο βαθμό την έρευνα και την ανάπτυξη. Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε εγκεκριμένα και πιστοποιημένα ερευνητικά κέντρα, με αποτέλεσμα πολλές μελέτες να φεύγουν στο εξωτερικό. Άλλο πρόβλημα είναι και η έλλειψη τεχνογνωσίας, η οποία εν μέρει οφείλεται στη μειωμένη συνεργασία με πανεπιστήμια της χώρας.

Η άνθιση της έρευνας στην Ελλάδα μπορεί να γίνει με συνεργασία των εταιριών έρευνας με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, μέσα από συμμαχίες ελληνικών εταιριών, ή ελληνικών και πολυεθνικών εταιριών, σε θέματα μερικής ή ολικής ανάπτυξης νέων προϊόντων, ανακάλυψη νέων μορίων, τεχνολογική ανάπτυξη ή κλινικές μελέτες.

Δυστυχώς η ελληνική αγορά είναι μικρή για να μπορέσει να έχει πολλές και μεγάλες ελληνικές βιομηχανίες, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο μεγάλης οικονομικής πίεσης, οι οποίες να βασίζονται μόνο στα έσοδα από την ελληνική αγορά. Για τον λόγο αυτό και προκειμένου να επιβιώσουν στα πλαίσια του αμείλικτου ανταγωνισμού, θα πρέπει άμεσα, μέσα στην επόμενη πενταετία, να αναπτύξουν σημαντικές τεχνολογίες, ειδικά στα φάρμακα εκτός πατέντας.

7. Τα εμπόδια και οι προοπτικές της φαρμακοβιομηχανίας

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, αν και σε πολύ μικρότερο βαθμό από άλλους κλάδους, έχει επηρεαστεί από την δημοσιονομική κρίση που πλήττει την χώρα.

Στο πλαίσιο των περιοριστικών μέτρων για μείωση των τιμών των φαρμάκων, καθώς και του όγκου κατανάλωσης τους, που επιβάλλονται από το μνημόνιο, το κράτος ασκεί μια συνεχώς αυξανόμενη πίεση στις βιομηχανίες του κλάδου, προκειμένου να επιτευχθεί ένας εξορθολογισμός των δαπανών υγείας.

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, προωθούνται μέτρα όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, η εφαρμογή αρνητικής και θετικής λίστας, η μείωση του ποσοστού κέρδους, καθώς και η προώθηση φθηνότερων γενόσημων φαρμάκων.

Οι πολιτικές αυτές όμως, ενέχουν τον κίνδυνο να προκαλέσουν ελλείψεις φαρμάκων στην αγορά, λόγω αύξησης του παράλληλου εμπορίου, καθώς και υποκατάσταση φθηνότερων φαρμάκων με νέα ακριβότερα. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης, οφείλεται κυρίως στην αυξημένη ζήτηση και λιγότερο στην αύξηση των τιμών των φαρμάκων, που διαχρονικά παρουσιάζουν μείωση.

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική φαρμακοβιομηχανία είναι οι αθέμιτες πρακτικές που εφαρμόζουν οι εταιρίες παραγωγής αρχέτυπων φαρμάκων, ώστε να καθυστερήσουν την είσοδο στην αγορά γενόσημων φαρμάκων, στα οποία κυρίως ειδικεύονται οι εγχώριες φαρμακευτικές επιχειρήσεις.

Τέτοιες πρακτικές είναι, για παράδειγμα, η κατάθεση πολλαπλών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για το ίδιο φάρμακο, η δημιουργία δικαστικών διενέξεων με τις εταιρίες γενόσημων, οι διακανονισμοί ως αποτέλεσμα των δικαστικών διενέξεων που περιορίζουν είτε γεωγραφικά είτε ποσοτικά τις εταιρίες γενόσημων στην διάθεση των φαρμάκων.

Άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές εταιρίες, είναι η γραφειοκρατία και οι χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης των σκευασμάτων, που αποτελούν εμπόδιο για την έγκαιρη είσοδο τους στην αγορά, με αποτέλεσμα οι ευκαιρίες κέρδους που δημιουργούνται να καλύπτονται από τον ανταγωνισμό.

Η χώρα μας, λόγω του υψηλού επιπέδου επιστημονικού προσωπικού που διαθέτει, θα μπορούσε να έχει καλές επιδόσεις στον τομέα της κλινικής έρευνας, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για την ελληνική οικονομία.Ωστόσο, ευκαιρίες ανάπτυξης επιχειρηματικότητας στην χώρα μας, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, εντοπίζονται στην παραγωγή γενοσήμου φαρμάκου, λόγω των συγκριτικών πλεονεκτημάτων ποιότητας, κόστους παραγωγής και διάθεσης.

8. Έρευνα – Η φαρμακοβιομηχανία με τη ματιά του πολίτη

Το αντικείμενο αυτής της εργασίας, καθώς και ο σκοπός της, είναι να γίνει μια έρευνα για την γνώμη των πολιτών σχετικά με τις φαρμακευτικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον ελληνικό χώρο, ελληνικών ή ξένων συμφερόντων.

Η επιλογή του δείγματος ήταν τυχαία, τόσο από άποψη ηλικίας, όσο και φύλου. Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε ήταν ποσοτική έρευνα με απάντηση ερωτηματολογίου.Τα άτομα που αποτελούν το δείγμα δεν έχουν κάποια σχέση με φαρμακευτικά και ιατρικά επαγγέλματα, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να φανεί πιο ξεκάθαρα η άποψη του απλού πολίτη, καθώς και οι πληροφορίες που τελικά εκείνος δέχεται.

Δόθηκαν κάποια χαρακτηριστικά και οι πολίτες κλήθηκαν να αξιολογήσουν πόσο σημαντικό θεωρούν ότι είναι να τα έχουν οι φαρμακευτικές εταιρίες και τα φαρμακευτικά σκευάσματα, αλλά και να αξιολογήσουν τις εταιρίες σε αυτά τα χαρακτηριστικά από την εικόνα που έχουν για αυτές. Τα χαρακτηριστικά που δόθηκαν προς αξιολόγηση, μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε σε τρεις κατηγορίες, τα σκευάσματα, την ενημέρωση και τέλος τις κοινωνικές δραστηριότητες που κάνουν οι φαρμακευτικές εταιρίες.

Όσον αφορά τα σκευάσματα, χαρακτηριστικά που κρίθηκε σκόπιμο να αξιολογηθούν ήταν η ασφάλεια, η διαθεσιμότητα, η προσιτή ή μη τιμή τους, η κάλυψη του κόστους από τα ασφαλιστικά ταμεία, η ανταπόκριση τους στις όποιες προσδοκίες δημιουργούν, καθώς και η επένδυση από πλευράς των φαρμακευτικών εταιριών σε έρευνα για νέα φάρμακα.

Σχετικά με την κατηγορία χαρακτηριστικών που αφορούν την ενημέρωση, ρωτήθηκαν για την ενημέρωση του ίδιου του κοινού (όχι μόνο των γιατρών) για τα νέα φάρμακα που κυκλοφορούν, για το πόσο κατανοητές και χρήσιμες είναι οι ιστοσελίδες των φαρμακευτικών εταιριών, την κυκλοφορία περιοδικών υγείας, καθώς και την προβολή τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.Τέλος, η τελευταία ομάδα χαρακτηριστικών αφορά τις κοινωνικές δραστηριότητες των φαρμακοβιομηχανιών, όπως ο προληπτικός έλεγχος υγείας στους πολίτες, η ενεργός συμμετοχή σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες, η ύπαρξη τηλεφωνικής γραμμής για πληροφορίες σχετικά με τα σκευάσματα και την χρήση τους, καθώς και η προστασία και υποστήριξη του περιβάλλοντος.

Τα άτομα που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο αυτό για να πραγματοποιηθεί η έρευνα αυτή, μπορούμε να δούμε στο παρακάτω γράφημα πως χωρίζονται ηλικιακά και με βάση το φύλο του, στοιχεία που δεν έχουν ιδιαίτερα μεγάλη σημασία όσον αφορά τα αποτελέσματα της έρευνας, απλά για τυπικούς λόγους, κρίθηκε σκόπιμο να παρουσιαστούν.

Αρχικά τα χαρακτηριστικά, ζητήσαμε να μας τα αξιολογήσουν σε δεκαβάθμια  κλίμακα, ως προς την σημαντικότητα τους, 1=καθόλου και 10=πάρα πολύ σημαντικό.Ας δούμε λοιπόν τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης μέσα από γραφήματα, για την καλύτερη παρουσίαση και κατανόηση τους, και στην συνέχεια θα τα σχολιάσουμε, ώστε να οδηγηθούμε σε κάποια συμπεράσματα.

 ( Τα γραφήματα είναι στη διάθεση των ενδιαφερόμενων,thkatsanevas@gmail.com))

Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της έρευνας, αυτό που αφορά την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών, ως σημαντικά ή μη σημαντικά. Έχοντας παρουσιάσει παραπάνω διαγραμματικά τις απαντήσεις όλων των ερωτηθέντων, ας δοκιμάσουμε να οδηγηθούμε σε κάποια συμπεράσματα.

Ακόμα και με την πρώτη ματιά, γίνεται αντιληπτό ότι όλα τα χαρακτηριστικά έχουν κριθεί ως πολύ σημαντικά, δεδομένου ότι όλα κατά μέσο όρο αξιολογούνται με περισσότερο από 5, όπως και ότι τα περισσότερα, έχουν αξιολογηθεί περίπου στο 8 στην δεκαβάθμια κλίμακα που δόθηκε.

Αν δούμε χωριστά τις τρεις κατηγορίες χαρακτηριστικών που αναφέρθηκαν παραπάνω και δόθηκαν για αξιολόγηση, βλέπουμε ότι πρώτη σε σημαντικότητα έρχεται εκείνη που αφορά τα φαρμακευτικά σκευάσματα και τα χαρακτηριστικά τους, ακολουθεί η κατηγορία που αφορά της κοινωνικές δραστηριότητες των φαρμακευτικών εταιριών και τελευταία σε σημαντικότητα για το κοινό, έρχεται η κατηγορία της ενημέρωσης του.

Σε μια μικρή προσωπική συνέντευξη που ακολούθησε με κάθε ερωτώμενο, ενώ είχαν βγει τα αποτελέσματα της έρευνας, με σκοπό να διευκολυνθούμε στην εξαγωγή συμπερασμάτων, αυτό που φάνηκε ήταν ότι με τον τρόπο που λειτουργεί η φαρμακευτική αγορά, δεν υπάρχει έντονα η ανάγκη του κοινού για άμεση ενημέρωση από τις φαρμακοβιομηχανίες, ίσως απλά επειδή θεωρούν ότι αυτές οι πληροφορίες φτάνουν σε εκείνους μέσω των  γιατρών τους.

Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά των ίδιων των φαρμάκων είναι πολύ σημαντικά για εκείνους, με πρώτο σε σημαντικότητα το χαρακτηριστικό της ασφάλειας από την χρήση των σκευασμάτων.

Κλείνοντας αυτό το πρώτο μέρος της έρευνας, οδηγούμαστε σε ένα ακόμη συμπέρασμα, οι πολίτες αξιολογούν σχετικά υψηλά σε σημαντικότητα, τις κοινωνικές δραστηριότητες των φαρμακευτικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει επειδή, δείχνοντας να αναγνωρίζουν τα μεγάλα κέρδη που πραγματοποιούν οι εταιρίες αυτές, αξιολογούν υψηλά σε σημαντικότητα τις κοινωνικές τους δραστηριότητες σαν να ζητούν κάποιο αντάλλαγμα προς την κοινωνία για όσα εκείνες αποκομίζουν.

Ας δούμε στην συνέχεια πως αξιολογούν τις φαρμακευτικές εταιρίες, το τι συμβαίνει και όχι το τι θα ήθελαν να συμβαίνει. Θα ακολουθήσουν λοιπόν γραφήματα της αξιολόγησης αυτής και στην συνέχεια σχολιασμός των αποτελεσμάτων.

 (Τα γραφήματα είναι στη διάθεση των ενδιαφερόμενων thkatsanevas@gmail.com)

Το δεύτερο αυτό μέρος της έρευνας, δεν παρουσιάζει ξεκάθαρα στοιχεία και η εξαγωγή συμπερασμάτων από αυτό θα ήταν ατυχής. Με βάση τις προσωπικές συνεντεύξεις, αυτό οφείλεται στην έλλειψη ουσιαστικής πληροφόρησης του κοινού, γενικά για τον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας, αλλά και αδιαφορίας του για περισσότερη ενημέρωση, πράγμα το οποίο έγινε φανερό και το πρώτο μέρος της έρευνας, αφού τα χαρακτηριστικά που είχαν σχέση με την απευθείας ενημέρωση του κοινού, συγκέντρωσαν την χαμηλότερη βαθμολογία.

Ένα συμπέρασμα στο οποίο με ασφάλεια μπορούμε να οδηγηθούμε, από το σύνολο της έρευνας, είναι ότι από το κοινό αξιολογούνται πολύ υψηλά τα υπό διερεύνηση χαρακτηριστικά των φαρμακευτικών εταιριών σχετικά με την σημαντικότητα τους, ωστόσο είδαμε να αξιολογούν, αν και όχι ξεκάθαρα, πολύ χαμηλότερα όμως τις φαρμακευτικές εταιρίες στα χαρακτηριστικά αυτά.

Κλείνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι φαρμακευτικές εταιρίες και όλη η προσπάθεια προβολής τους που τελευταία παρατηρούμε, θα πρέπει να στραφούν αρχικά στη δημιουργία της σχέσης τους με το κοινό και στην συνέχεια στην όποια προσπάθεια διατήρησης μιας καλής εικόνας.

9. ΠΗΓΕΣ

• http://en.wikipedia.org
• http://www.pef.gr/
• http://www.pfizer.gr
• http://www.novartis.gr/
• www.merck.gr
• http://www.glaxosmithkline.gr/
• http://www.vianex.gr
• http://www.elpen.gr
• http://www.sfee.gr
• http://www.eof.gr