Στα πλαίσια των ερευνητικών εργασιών υπο την επίβλεψή μου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, παρατίθετται πιο κάτω η εξαίρετη εργασία του τελοιόφοιτου φοιτητή Αντώνη Τσότρα με θέμα : "Η επαγγελαματική δραστηριότητα των Ελλήνων του Πόντου απο την πρώην Σοβιετική Ένωση". Η πρωτότυπη αυτή εργασία που έγινε με τη συνεργασία και της φοιτήτριας Μαρίας Νικητοπούλου, διενεργήθηκε ύστερα απο σχετική έκκληση του συλλόγου Παλλινοστούντων Ποντίων Αργώ, υπό την αιγίδα και τη συνεργασία του επίτιμου προέδρου της Χριστόφορου Σοφιανίδη
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η διαπίστωση ότι την τελευταία
εικοσαετία υπάρχει έλλειψη έγκυρων επιστημονικών και στατιστικών στοιχείων για
την οικονομική και επαγγελματική κατάσταση της μειονότητας των Ελλήνων του
Πόντου από την πρώην Σοβιετική Ένωση, μας έδωσε κίνητρο να πραγματοποιήσουμε
την πρωτογενή αυτή έρευνα. Σκοπός της έρευνας είναι η ανανέωση
αυτών των στοιχείων, καθώς και η καταγραφή των απόψεων των Ποντίων σχετικά με
το παρόν κοινωνικοοικονομικό σύστημα στην Ελλάδα και το βαθμό που αυτό στηρίζει την
επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
Η μέθοδος που χρησιμοποιήσαμε για την
συλλογή πληροφοριών, είναι η διανομή ερωτηματολογίων και οι προσωπικές
συνεντεύξεις. Το δείγμα περιέλαβε 66 άτομα που ανήκουν στην μειονότητα (μέσος
όρος ηλικίας 53 ετών) και διαμένουν σε
διάφορες περιοχές της Ελλάδας και κυρίως του νομού Αττικής. Τα στοιχεία
προσδιορίστηκαν βάσει των ερωτήσεων σχετικά με τις σπουδές, την επαγγελματική
δραστηριότητα, τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στην Ελλάδα, και την παρούσα
οικονομική τους κατάσταση.
Οι απόψεις αξιολογήθηκαν με ερωτήσεις σχετικά με τα
προβλήματα που αντιμετώπισαν με την έλευση τους στην Ελλάδα, την ικανοποίηση
τους από τη διαμονή τους στη χώρα, την υποκειμενική τους άποψη για το σύστημα
και την ενημέρωση που έλαβαν από αυτό για την ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης.
Έγινε περιγραφική και διαγραμματική ανάλυση των απαντήσεων.
Τα αποτελέσματα δείχνουν υψηλά ποσοστά ανεργίας (43%).
Το 45% των ερωτηθέντων χαρακτηρίζουν την παρούσα οικονομική τους κατάσταση
μέτρια και το 53% κακή. Το 43% δηλώνει ότι αντιμετώπισε, ή αντιμετωπίζει ακόμα,
προβλήματα κοινωνικής προκατάληψης και το 22% εμπόδια στην αναγνώριση
προσόντων. Το 68% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι το κοινωνικοοικονομικό
περιβάλλον δεν ευνοεί την επιχειρηματική δράση των Ποντίων, ενώ το 97% δεν είχε
ποτέ πληροφόρηση από κάποιον κρατικό φορέα για επαγγελματική αποκατάσταση.
Συμπεραίνουμε ότι η πλειοψηφία των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα
έχει υποστεί κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση, καθώς άτομα με πανεπιστημιακή
μόρφωση στην πρώην Σοβιετική Ένωση, που κατείχαν επαγγελματικές θέσεις
αντίστοιχες στο επίπεδο των σπουδών τους, ερχόμενοι στην Ελλάδα, λόγω ποικίλων
εμποδίων, πέρασαν στην εργατική τάξη ή στην ανεργία. Η ανάγκη για υποστήριξη
των Ποντίων από το κράτος είναι επιβεβλημένη τόσο για την κοινωνική τους ένταξη
όσο και για την επαγγελματική τους αποκατάσταση.
ABSTRACT
To find that the last twenty years (from 1990 until
today)was lack of valid scientific and statistical data for the economic and
professional status of the minority of the Pontiac Greeks from the former Soviet Union motivated us to perform the primary survey.
The purpose
of the survey is to update these data and record the views of Pontiacs
on the current socio-economic system in Greece
The method used for collecting
information is the distribution of questionnaires and personal interviews. The
sample included 66 persons belonging to the minority (average age 53 years) and
residing in various parts of Greece
and especially in Attica . The data was
calculated on the basis of questions about their studies and profession, both
in countries of origin and in Greece Greece
The results show high rates of unemployment (43%). Also, 45% of
respondents characterize their current financial situation moderate and 53%
bad. Furthermore, 43% said they faced, or still faces problems of social bias
and the 22% of them, obstacles to recognition of qualifications. Finally, the 68%
of respondents believe that the socio-economic environment is not conducive to entrepreneurial
activity of Pontiacs
We conclude that the majority of people
surveyed have suffered social and economic degradation, because persons with
university education in the former Soviet Union, who held professional
positions corresponding to the level of their studies, coming to Greece Soviet Union is essential for their
social inclusion and vocational rehabilitation as well.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή………………………………………....σελ.
1-4
2. Παρουσίαση
των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν μέσω των ερωτηματολογίων …………………………………....σελ.
5- 20
2.1
Προσωπικά δεδομένα
…………………..σελ. 5-7
2.2
Στοιχειά για την έλευση στην Ελλάδα …σελ.
7-12
2.3
Στοιχεία για το μορφωτικό επίπεδο και την
επαγγελματική δραστηριότητα ……….. σελ. 13-16
2.4
Απόψεις και στοιχεία για την επιχειρηματική
δράση στην Ελλάδα …………………………….σελ. 17-19
2.5
Τάση για επιστροφή στις χώρες
γέννησης/προέλευσης ………………...…σελ. 20
3. Διαπιστώσεις
και συμπεράσματα …………….....σελ. 21-23
4. Βιβλιογραφία
……………………………………..σελ. 24
5. Παράρτημα
………………………………………σελ. 25-27
1.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο Ελληνισμός του βόρειου
Εύξεινου Πόντου κατά τη μυθολογία συνδέεται με ονόματα όπως αυτά του Προμηθέα,
του Φρίξου, του Ηρακλή, του Ιάσωνα και της Αργοναυτικής εκστρατείας καθώς και
άλλων μυθικών ηρώων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς μελετητές η πραγματοποίηση των
πρώτων ταξιδιών τοποθετείται γύρο στο 1.000 π.Χ. .Κατά τον 8ο αιώνα
οι πρόχειροι εμπορικοί σταθμοί αρχίζουν να μετατρέπονται σε μόνιμους οικισμούς.
Οι ανασκαφές και ο πλούτος των
ιστορικών στοιχείων που έχουμε για τον εποικισμό αυτό, μας δίνουν σημαντικές
πληροφορίες για την οργάνωση των οικισμών, καθώς και τις εμπορικές- οικονομικές
δραστηριότητες και πολιτισμικές σχέσεις ,με τους ιθαγενείς λαούς των περιοχών
αυτών.
Πολλές ελληνικές αποικίες
ιδρύονται στην ευρύτερη περιοχή του Εύξεινου Πόντου κατά την αρχαϊκή εποχή,
θέτοντας τα θεμέλια της τρισχιλιετούς περιπετειώδους παρουσίας και πορείας του
Ελληνισμού στις ακτές της μαύρης θάλασσας.
Ο ρόλος του ποντιακού
Ελληνισμού υπήρξε σημαντικότατος και συνετέλεσε τα μέγιστα τόσο στην ανάπτυξη
των αρχαίων ελληνικών μητροπόλεων, όσο και κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων
και της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, η οποία κατελύθη το 1461.
Μετά τον εποικισμό των Ελλήνων
της αρχαιότητας και στη συνέχεια αυτών του Βυζαντίου, έχουμε μαζικές
εγκαταστάσεις Ελλήνων στις βορειοανατολικές ακτές της μαύρης θάλασσας ,οι
οποίοι διωκόμενοι και δυναστευόμενοι πολλές φορές από τους Οθωμανούς κατακτητές
της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εγκατέλειπαν τα εδάφη της ηπειρωτικής
και νησιωτικής Ελλάδας καθώς και της Μικράς Ασίας, βρίσκοντας καταφύγιο στις
ομόθρησκες περιοχές του πόντου και γύρω από αυτόν (Καύκασο, Γεωργία ,νότια
Ρωσία ,Ουκρανία, παραδουνάβιες χώρες).
Ιδιαίτερα όσον αφορά τους
ελληνικούς πληθυσμούς του Πόντου και της
μικρασιατικής ενδοχώρας ,λόγω της καταπίεσης και του θρησκευτικού φανατισμού
των μουσουλμάνων, μετοικούσαν στα φιλόξενα εδάφη της ομόδοξης Ρωσίας, η οποία
για τους δικούς της πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, βοήθησε στο να
αναπτυχθούν οι ελληνικές κοινότητες και να ανθήσει ο νέος ελληνικός πολιτισμός.
Θα πρέπει βεβαίως , εδώ, να
τονίσουμε ότι μετά την άλωση της Πόλης το 1453 και την πτώση της Τραπεζούντας
το 1461, ένα μεγάλο κομμάτι της άρχουσας τάξης και της διανόησης, αλλά και
χιλιάδες Ελληνοπόντιοι καταφεύγουν
σύμφωνα με το Βυζαντινό χρονικογράφο Λαόνικο Χαλκοκονδύλη στον Καύκασο
και τη νοτιομεσημβρινή Ρωσία, προκειμένου να γλυτώσουν από τους Οθωμανούς.
Το έτος 1490 έλαβε χώρα νέα
μετανάστευση Ελλήνων Μικρασιατών προς τη Γεωργία κάτω από την προστασία των
ορθόδοξων Βασιλέων της, σύμφωνα με μαρτυρία του Γεωργιανού Ιστορικού Πλάτωνα
Ιοσσελιάνη. Κατά τον ίδιο ιστορικό ο μεγάλος αριθμός των ελληνικού πληθυσμού
ανάγκασε τη Γεωργιανή εκκλησία να
δημιουργήσει την ελληνική επισκοπή της Αχταλάς με διοριζόμενους Έλληνες
επισκόπους, που λειτούργησε μέχρι και το 1827.Οι μεταναστεύσεις προς Γεωργία
και Καύκασο συνεχίστηκαν καθ’όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και
σύμφωνα με πληροφορίες που έχουμε από διάφορες πηγές οι Έλληνες ευημερούσαν.
Το έτος 1762 ο Βασιλιάς της
Γεωργίας Ηρακλής ο ΙΙ προσκάλεσε 800 οικογένειες Ελλήνων, τις οποίες
εγκατέστησε στην επαρχία Αχταλά, τα μέλη των οικογενειών αυτών δε, ήταν
αρχιμεταλλουργοί και είχαν ξεχωριστά προνόμια λόγω των γνώσεων τους στην τέχνη
της μεταλλουργίας.
Μετά την προσάρτηση της
Γεωργίας από τη Ρωσία το 1801 , δημιουργήθηκαν ευνοϊκές συνθήκες για τους ελληνικούς
πληθυσμούς ,τόσο στον τομέα της ασφάλειας, όσο και της δημιουργίας σε όλους
τους τομείς(Εμπόριο-Οικονομία-Πολιτισμός).
Η κυβέρνηση του Τσάρου θέλοντας
να εγκαταστήσει χριστιανικούς πληθυσμούς στις περιοχές του Καυκάσου δημιούργησε
ειδικές επιτροπές το 1810 στην Τιφλίδα
προκειμένου να βοηθήσει στην υποδοχή των Ποντίων Χριστιανών στον
Καύκασο.
Με το τέλος του ρωσοτουρκικού
πολέμου το 1829 κατόπιν της συνθήκης της Αδριανούπολης, 42.000 Ελληνοπόντιοι
εγκατέλειψαν τις πατρογονικές τους εστίες μεταναστεύοντας στη Ρωσία υπό το φόβο
τουρκικών αντιποίνων.
Τη μαζικότερη όμως φυγή
Ελληνοποντίων προς τη Γεωργία, την Αμπχαζία καθώς και άλλες περιοχές της Ρωσίας
την έχουμε αμέσως μετά το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1876-1878.Περί
τους 100.000 Έλληνες του Πόντου εγκαταστάθηκαν στις προαναφερθείσες περιοχές
ιδρύοντας πλήθος ελληνικών χωριών και πόλεων στα ήδη υπάρχοντα από τις
παλαιότερες μετοικεσίες, δίνοντας νέα δυναμική στο ελληνικό στοιχείο.
Με τα
δικαιώματα που απέκτησαν στη συνέχεια από την τσαρική κυβέρνηση, κατάφεραν
γρήγορα να διακριθούν σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, ιδιαίτερα δε
στο εμπόριο.Το τελευταίο κύμα φυγής
εκδηλώθηκε κατά τα έτη 1918 έως 1923 όταν μετά την Οκτωβριανή επανάσταση στη
Ρωσία οι μπολσεβίκοι παραχώρησαν τις επαρχίες του Καρς και Αρνταχάν στην
Τουρκία.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα ένα νέο ξεριζωμό των Ελλήνων των περιοχών
αυτών ,μέρος των οποίων ακολούθησε τον μικρασιατικό Ελληνισμό στην προσφυγιά
προς την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ οι πλείστοι εξ αυτών εγκλωβίστηκαν μαζί με τους
υπόλοιπους Έλληνες της Ρωσίας στο νέο καθεστώς των Σοβιετικών Δημοκρατιών.
Το νέο σοβιετικό καθεστώς
,ειδικότερα την εποχή του σταλινισμού ,στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων και διώξεων
των εθνικών μειονοτήτων εκτόπισε πάρα πολλούς Έλληνες στις σοβιετικές δημοκρατίες
της κεντρικής Ασίας και τη Σιβηρία.
Στο αποκορύφωμα των διώξεων
αυτών κατά τα έτη 1937-1939 20.000 Πόντιοι επαναπατρίσθηκαν στην Ελλάδα, ενώ το
1965 τους ακολούθησαν επιστρέφοντας στη μητέρα πατρίδα άλλοι 113.500 που ήταν
εκτοπισμένοι στις ρωσικές στέπες της Ανατολής.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μετά την περεστρόικα και
στη συνέχεια την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος ,με το άνοιγμα των συνόρων και
την ελευθερία μετακίνησης που αποκαταστάθηκε
, δημιουργήθηκε έναν νέο κύμα προσφυγιάς των αδελφών μας Ελλήνων
Ποντίων, αυτή τη φορά προς τη μητέρα πατρίδα Ελλάδα, με το όραμα μιας καλύτερης
και πιο ασφαλούς ζωής για αυτούς και τις οικογένειες τους. Παρόλα αυτά η
πατρίδα ,ή μάλλον οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις και η δημόσια διοίκηση δεν
στάθηκε μέχρι στιγμής αντάξια των προσδοκιών αυτών εκμεταλλευόμενη πολλές φορές
για ψηφοθηρικούς και οικονομικούς λόγους
του Πόντιους.
Ας ελπίσουμε οι χιλιάδες
Έλληνες Πόντιοι που εξακολουθούν να φιλοξενούνται στις δημοκρατίες του Καυκάσου και της πρώην
Σοβιετικής Ένωσης να συνεχίσουν σαν ένα από τα πιο ρωμαλέα και δημιουργικά
κομμάτια του Ελληνισμού, την προαιώνια ιστορική παρουσία τους στις χώρες αυτές,
λειτουργώντας σαν ζωντανή γέφυρα μεταξύ της Ελλάδας και των παρευξείνιων χωρών
καθώς και να δοθούν λύσεις στα μακροχρόνια προβλήματα των Ποντίων από τις χώρες
τις πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Η διαπίστωση ότι την τελευταία
εικοσαετία (από το 1990 μέχρι και σήμερα) υπάρχει έλλειψη έγκυρων επιστημονικών
και στατιστικών στοιχείων για την οικονομική και επαγγελματική κατάσταση της
μειονότητας των Ελλήνων του Πόντου από την πρώην Σοβιετική Ένωση, μας έδωσε
κίνητρο να πραγματοποιήσουμε την πρωτογενή αυτή έρευνα.
Σκοπός της έρευνας είναι η
ανανέωση αυτών των στοιχείων, καθώς και η καταγραφή των απόψεων των Ποντίων
σχετικά με το παρόν κοινωνικοοικονομικό σύστημα στην Ελλάδα και το βαθμό που αυτό στηρίζει την
επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
Η μέθοδος που χρησιμοποιήσαμε
για την συλλογή πληροφοριών, είναι η διανομή ερωτηματολογίων (βλ. παράρτημα) και οι προσωπικές συνεντεύξεις.
Παρακάτω ακολουθεί η παρουσίαση και ανάλυση των στοιχείων που συλλέξαμε. Το
δείγμα περιέλαβε 66 άτομα που ανήκουν στην μειονότητα (μέσος όρος ηλικίας 53
ετών) και διαμένουν σε διάφορες περιοχές
της Ελλάδας και κυρίως του νομού Αττικής.
Τα στοιχεία προσδιορίστηκαν
βάσει ερωτήσεων σχετικά με τις σπουδές, την επαγγελματική δραστηριότητα, τόσο
στις χώρες προέλευσης όσο και στην Ελλάδα, και την παρούσα οικονομική τους
κατάσταση. Οι απόψεις αξιολογήθηκαν με ερωτήσεις σχετικά με τα προβλήματα που
αντιμετώπισαν με την έλευση τους στην Ελλάδα, την ικανοποίηση τους από τη
διαμονή τους στη χώρα, την υποκειμενική τους άποψη για το σύστημα και την
ενημέρωση που έλαβαν από αυτό για την ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης.
2.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΘΗΚΑΝ
ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ
2.1
Προσωπικά δεδομένα
Φύλλο ερωτηθέντων
Φύλο
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Άρρεν
|
32
|
48%
|
Θήλυ
|
34
|
52%
|
Στο σύνολο 66 παρατηρήσεων του
δείγματος οι 32 ήταν άντρες και οι 34 γυναίκες.
Ηλικιακή
κατανομή απαντήσεων
Ηλικία(έτη)
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
18-24
|
2
|
3%
|
25-39
|
8
|
13%
|
40-54
|
24
|
39%
|
55-69
|
27
|
44%
|
70+
|
1
|
2%
|
Το εύρος των ηλικιών ήταν από 18 έως 99 ετών. Παρατηρείται
αυξημένη συσσώρευση απαντήσεων στις ηλικίες από 40 έως 69 ετών. Πολλοί νέοι
ήταν επιφυλακτικοί και δύσπιστοι ,ώστε να απαντήσουν.
Χώρα
γέννησης Ποντίων από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Χώρα γέννησης
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ρωσία
|
17
|
26%
|
Γεωργία
|
12
|
18%
|
Καζακστάν
|
26
|
39%
|
Αρμενία
|
4
|
6%
|
Εσθονία
|
0
|
0%
|
Ουκρανία
|
0
|
0%
|
Λιθουανία
|
0
|
0%
|
Μολδαβία
|
0
|
0%
|
Λετονία
|
0
|
0%
|
Λευκορωσία
|
0
|
0%
|
Τατζικιστάν
|
0
|
0%
|
Αζερμπαϊτζάν
|
1
|
2%
|
Ουζμπεκιστάν
|
1
|
2%
|
Κιργιζία
|
5
|
8%
|
Οι περισσότεροι ομογενείς προέρχονται από το Καζακστάν, τη
Ρωσία και τη Γεωργία.
Οικογενειακή
κατάσταση
Οικογενειακή
κατάσταση
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Άγαμος
|
19
|
29%
|
Έγγαμος
|
47
|
71%
|
Το 71 % του δείγματος είναι
έγγαμοι.
Αριθμός
Τέκνων
Αριθμός τέκνων
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
0
|
17
|
26%
|
1
|
11
|
17%
|
2
|
17
|
26%
|
3
|
12
|
18%
|
4+
|
9
|
14%
|
Το 74% του δείγματος έχει
τουλάχιστον 1 παιδί.
2.2
Στοιχειά για την έλευση στην Ελλάδα
Έτος
έλευσης στην Ελλάδα ομογενών
Έτος έλευσης
στην Ελλάδα
|
Αριθμός
ατόμων
|
Ποσοστό
|
πριν το 1970
|
10
|
15%
|
1970-1979
|
6
|
9%
|
1980-1989
|
12
|
18%
|
1990-2000
|
30
|
45%
|
2001 έως σήμερα
|
8
|
12%
|
Το μεγαλύτερο μέρος του
δείγματος ήρθε στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Λόγοι
έλευσης στην Ελλάδα
Λόγοι έλευσης στην Ελλάδα
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Οικονομικοί
|
4
|
6%
|
Προσωπικοί
|
12
|
18%
|
Επιθυμία επιστροφής στην πατρίδα
|
49
|
74%
|
Άλλο
|
1
|
2%
|
Το 74% απάντησε ότι ο βασικός λόγος της έλευσης
ήταν η επιθυμία επιστροφής στην πατρίδα.
Χώρα
διαμονής πριν την έλευση
Χώρα διαμονής
πριν την έλευση
|
Αριθμός
ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ρωσία
|
19
|
29%
|
Γεωργία
|
5
|
8%
|
Καζακστάν
|
34
|
52%
|
Αρμενία
|
4
|
6%
|
Εσθονία
|
0
|
0%
|
Ουκρανία
|
1
|
2%
|
Λιθουανία
|
0
|
0%
|
Μολδαβία
|
0
|
0%
|
Λετονία
|
0
|
0%
|
Λευκορωσία
|
0
|
0%
|
Τατζικιστάν
|
0
|
0%
|
Αζερμπαϊτζάν
|
1
|
2%
|
Ουζμπεκιστάν
|
1
|
2%
|
Κιργιζία
|
1
|
2%
|
Το 81% διέμενε στο Καζακστάν
και στη Ρωσία.
Τόπος
πρώτης εγκατάστασης με την έλευση τους στην Ελλάδα
Τόπος εγκατάστασης
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Αθήνα
|
30
|
45%
|
Πειραιάς
|
5
|
8%
|
Καλλιθέα
|
12
|
18%
|
Αιγάλεω
|
7
|
11%
|
Μενίδι
|
4
|
6%
|
Θεσσαλονίκη
|
4
|
6%
|
Αλεξανδρούπολη
|
1
|
2%
|
Ρόδος
|
1
|
2%
|
Δράμα
|
1
|
2%
|
Κρήτη
|
1
|
2%
|
Το μεγαλύτερο τμήμα του ερωτηθέντος δείγματος εγκαταστάθηκε
στην περιοχή της Αττικής.
Προβλήματα
εγκατάστασης
Προβλήματα
εγκατάστασης
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Στεγαστικά-οικιστικά
|
17
|
29%
|
Αναγνώριση προσόντων
|
13
|
22%
|
Κοινωνική προκατάληψη
|
25
|
43%
|
Άλλο
|
3
|
5%
|
Το πιο εμφανές πρόβλημα είναι αυτό της κοινωνικής
προκατάληψης με 43%.
Ύπαρξη
μετεγκατάστασης
Ύπαρξη
μετεγκατάστασης
|
Αριθμός
ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
13
|
20%
|
Όχι
|
51
|
80%
|
Το 80% των ερωτηθέντων δεν
εγκαταστάθηκε σε άλλη περιοχή της Ελλάδας.
Τόποι
μετεγκατάστασης
Τόπος μετεγκατάστασης
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Αθήνα
|
3
|
23%
|
Ασπρόπυργος
|
3
|
23%
|
Αχαρναί
|
1
|
8%
|
Καλλιθέα
|
2
|
15%
|
Κορωπί
|
1
|
8%
|
Πειραιάς
|
3
|
23%
|
Από το 20% που άλλαξε τόπο
διαμονής όλοι κινήθηκαν εντός των ορίων της Αττικής.
Λόγοι
μετεγκατάστασης
Λόγοι
μετεγκατάστασης
|
Αριθμός
ατόμων
|
Ποσοστό
|
Οικονομικοί
|
5
|
38%
|
Επαγγελματικοί
|
2
|
15%
|
Προσωπικοί
|
5
|
38%
|
Άλλο
|
1
|
8%
|
Το 76% άλλαξε τον τόπο πρώτης εγκατάστασης για οικονομικούς
ή προσωπικούς λόγους.
Ιδιόκτητη
Κατοικία
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
25
|
41%
|
Όχι
|
36
|
59%
|
Κατοχή ιδιόκτητης κατοικίας
Σχεδόν το 60% δεν διαμένει σε
ιδιόκτητο σπίτι.
Βαθμός
ικανοποίησης από τη διαμονή στην Ελλάδα
Βαθμός ικανοποίησης
από τη διαμονή
στην Ελλάδα
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Μικρός
|
28
|
42%
|
Μεσαίος
|
35
|
53%
|
Μεγάλος
|
3
|
5%
|
Το 42% δεν είναι ικανοποιημένο
από τη διαμονή στην Ελλάδα, ενώ μόλις το 5% δηλώνει πολύ ικανοποιημένο.
2.3
Στοιχεία για το μορφωτικό επίπεδο και την
επαγγελματική δραστηριότητα
Σπουδές
στη χώρα γέννησης ή προέλευσης
Πάνω από το 50%
είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης(ΑΕΙ/ΤΕΙ)
Σπουδές στην χώρα
γέννησης/προέλευσης
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
ΑΕΙ
|
23
|
40%
|
ΤΕΙ
|
9
|
16%
|
Λύκειο
|
9
|
16%
|
Δημοτικό
|
6
|
10%
|
Δεν υπάρχουν
|
9
|
16%
|
Άλλο
|
2
|
3%
|
Σπουδές
στην Ελλάδα
Σπουδές
στην Ελλάδα
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
ΑΕΙ
|
3
|
5%
|
ΤΕΙ
|
4
|
7%
|
Λύκειο
|
5
|
8%
|
Δημοτικό
|
0
|
0%
|
Δεν υπάρχουν
|
44
|
75%
|
Άλλο
|
3
|
5%
|
Το 75% δεν έχει σπουδάσει στην Ελλάδα.
Σύγκριση
επαγγελματικής δραστηριότητας στις χώρες προέλευσης με την Ελλάδα.
Επαγγελματική δραστηριότητα
|
|
Στην
χώρα γέννησης/προέλευσης
|
Στην
Ελλάδα
|
Νοσηλεύτρια
|
Καθαρίστρια
|
Γιατρός
|
-
|
Μηχανικός
αυτοκινήτων
|
Εργάτης
|
Κομμώτρια
|
-
|
Υδραυλικός
|
Αγρότης
|
Μηχανολόγος
|
Ιδιωτικός
υπάλληλος
|
Οικονομολόγος
|
-
|
Γιατρός
|
Αποκλειστική
νοσοκόμα
|
Νοσηλεύτρια
|
Αποκλειστική
νοσοκόμα
|
Ζαχαροπλάστης
|
φούρναρης
|
Πολιτικός
μηχανικός
|
Εργολάβος
δημοσίων έργων
|
Εκπαιδευτικός
|
Σερβιτόρος
|
Ζωγράφος
|
Εργάτης
|
Γιατρός
|
Αγρότης
|
Οδηγός
|
Πωλητής
|
Λογιστής
|
Υπάλληλος
|
Κουρέας
|
Κουρέας
|
Ηλεκτρολόγος
|
Τουριστικά
|
Τεχνολόγος
|
Εργάτης
|
Χημικός
|
-
|
Μηχανικός
|
-
|
Καθηγητής
|
-
|
Νοσηλεύτρια
|
Αποκλειστική
νοσοκόμα
|
Μάγειρας
|
Σερβιτόρος
|
Γιατρός
|
Οδοντίατρος
|
Μουσικός
|
Οικοδόμος
|
Καθαρίστρια
|
Καθαρίστρια
|
Δάσκαλος
|
Καθηγητής
φυσικής αγωγής
|
Διευθυντής
λογιστηρίου εταιρείας
|
Λογιστής
|
Ελεγκτής
τροφίμων
|
Αποκλειστική
νοσοκόμα
|
Παρατηρείται
μια υποβάθμιση του ρόλου και της θέσης εργασίας στην Ελλάδα.
Χρόνος
εύρεσης εργασίας στην Ελλάδα
Χρόνος
έρευσης εργασίας
στην
Ελλάδα
|
Αριθμός
ατόμων
|
Ποσοστό
|
Άμεσα
(μέσα σε 1 έως 6 μήνες)
|
24
|
36%
|
Μετά από 6 μήνες
|
7
|
11%
|
Μετά από 1 χρόνο
|
8
|
12%
|
Περισσότερο
από 1 χρόνο
|
15
|
23%
|
Δεν έχω βρει ακόμα
|
9
|
14%
|
Άλλο
|
3
|
5%
|
Περίπου το 60% βρήκε εργασία μέσα σε 1 χρόνο.
Επαγγελματική
κατάσταση
Επαγγελματική κατάσταση
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Συμβασιούχος στο δημόσιο τομέα
|
2
|
3%
|
Μόνιμος στο δημόσιο τομέα
|
4
|
7%
|
Υπάλληλος στον Ιδιωτικό τομέα
|
11
|
18%
|
Ελεύθερος επαγγελματίας
|
5
|
8%
|
Άνεργος
|
26
|
43%
|
Συνταξιούχος
|
12
|
20%
|
Φοιτητής
|
1
|
2%
|
Στο 43% το ποσοστό της ανεργίας που καταγράφηκε.
Οικονομική
κατάσταση ερωτηθέντων
Οικονομική κατάσταση
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Καλή
|
1
|
2%
|
Μέτρια
|
30
|
45%
|
Κακή
|
35
|
53%
|
Το 53% δηλώνει ότι βρίσκεται σε κακή οικονομική κατάσταση.
2.4 Απόψεις και στοιχεία για την επιχειρηματική
δράση στην Ελλάδα
1.
Πως κρίνετε την επιχειρηματική δράση
των Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα;
Ερώτηση1
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Καλή
|
6
|
9%
|
Μέτρια
|
39
|
59%
|
Κακή
|
21
|
32%
|
Μόλις το 9% κρίνει ως καλή την επιχειρηματική δράση των
Ποντίων στην Ελλάδα.
2.
Σε τι βαθμό, πιστεύετε ότι βοηθάει
το υπάρχον πολιτικοοικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, στην ανάπτυξη
επιχειρηματικής δραστηριότητας των Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην
Ελλάδα;
Ερώτηση2
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Μικρό
|
45
|
68%
|
Μεσαίο
|
19
|
29%
|
Μεγάλο
|
2
|
3%
|
Το 68% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι το υπάρχον πολιτικό- οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον ,δεν
βοηθάει σε ικανοποιητικό βαθμό στην ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας των
Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα.
3.
Διατηρείτε δική σας επιχείρηση;
Ερώτηση3
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
8
|
12%
|
Όχι
|
58
|
88%
|
Το 88% δεν διατηρεί δική
του επιχείρηση.
4.
Είχατε χρηματοδότηση από κάποιο
πρόγραμμα του κράτους ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την έναρξη-ανάπτυξη
επαγγελματικής δραστηριότητας;
Ερώτηση4
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
2
|
3%
|
Όχι
|
61
|
97%
|
Το 97% δεν έλαβε καμία χρηματοδότηση για έναρξη-ανάπτυξη
επαγγελματικής δραστηριότητας.
5.
Είχατε ενημέρωση από κάποιο κρατικό φορέα για
ανάπτυξη επαγγελματικής δραστηριότητας;
Ερώτηση5
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
5
|
8%
|
Όχι
|
58
|
92%
|
Το 92% δεν έλαβε καμία ενημέρωση από κάποιο κρατικό φορέα
για έναρξη-ανάπτυξη επαγγελματικής δραστηριότητας.
6.
Σε τι βαθμό θεωρείται εφικτή την
δημιουργία επιχειρηματικών σχέσεων των Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση με
τις χώρες γέννησής τους ή προέλευσης;
Ερώτηση6
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Μικρό
|
47
|
71%
|
Μεσαίο
|
10
|
15%
|
Μεγάλο
|
9
|
14%
|
Το 71% πιστεύει ότι η δημιουργία
επιχειρηματικών σχέσεων των Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση με τις χώρες
γέννησής τους ή προέλευσης είναι αρκετά δύσκολη αλλά όχι ανέφικτη.
2.5
Τάση για επιστροφή στις χώρες
γέννησης/προέλευσης
1.
Γνωρίζεται φιλικά ή συγγενικά
πρόσωπα που επέστρεψαν στις χώρες γέννησης/προέλευσης;
Ερώτηση1
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Ναι
|
27
|
41%
|
Όχι
|
39
|
59%
|
Το 41% γνωρίζει κάποιον που επέστρεψε στην χώρα καταγωγής
του.
2.
Για ποιους λόγους επέστρεψαν;
Ερώτηση2
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Οικονομικοί
|
25
|
96%
|
Προσωπικοί
|
1
|
4%
|
Άλλο
|
0
|
0%
|
Το 96% επέστρεψε για
οικονομικούς λόγους.
3.
Σε τι βαθμό είναι ικανοποιημένοι από
την επιλογή τους;
Ερώτηση3
|
Αριθμός ατόμων
|
Ποσοστό
|
Μικρό
|
1
|
4%
|
Μεσαίο
|
16
|
59%
|
Μεγάλο
|
10
|
37%
|
Το 96% πιστεύει ότι αυτοί που γύρισαν είναι ικανοποιημένοι
από την επιλογή τους.
3.
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Σκοπός της εργασίας ήταν να
μελετήσει την επαγγελματική δραστηριότητα των Ελλήνων του Πόντου από την πρώην
Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα και να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν
και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν κατά την επιστροφή τους και ένταξη τους στη
σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα όπως και τον τρόπο αντιμετώπισης τους από την
ελληνική πολιτεία.
Κατά την τελευταία 25ετία αφίχθησαν από τις χώρες τις πρώην
Σοβιετική Ένωσης περί τις 200.000 ομογενών μας. Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια
και τις προσωπικές συνεντεύξεις που διενεργήσαμε σε ένα αμερόληπτο και
αντικειμενικό δείγμα του πληθυσμού αυτού διαπιστώσαμε τα εξής:
Στον τομέα της στέγασης τα
στοιχεία δεν είναι ενθαρρυντικά .Το 60% περίπου των ερωτηθέντων δεν έχει
ιδιόκτητο σπίτι μετά από τόσα χρόνια .Επίσης είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε
ότι από το υπόλοιπο 40% το μεγαλύτερο τμήμα αγόρασε οικίες ή διαμερίσματα με τη
χρήση δανείων που αδυνατεί να αποπληρώσει λόγω της οικονομικής κρίσης και των
επιπλέον δυσκολιών που αυτή δημιούργησε στα νοικοκυριά .
Αναφέρθηκε
χαρακτηριστικά σε πολλές συνεντεύξεις ότι η πολιτεία δεν τήρησε τις υποσχέσεις
της όσον αφορά την παροχή γης και κατοικίας ,όπως είχε αναφερθεί στους
παλιννοστούντες .Τα στεγαστικά προβλήματα αποτελούν το δεύτερο μεγαλύτερο
πρόβλημα με ποσοστό 29% επί του δείγματος της έρευνας μας. Οι συζητήσεις και οι
επαφές που είχαν μέχρι σήμερα οι Πόντιοι για επίλυση των στεγαστικών
προβλημάτων οδήγησαν μόνο είτε στην παροχή αόριστων υποθέσεων είτε στην αποχή
εκείνων που δεν ήθελαν να αγγίξουν καθόλου το ζήτημα για να μην έχουν συνέπειες
στη δημοτικότητά τους.
Στον τομέα της επαγγελματικής
δραστηριότητας των ποντίων και της οικονομικής τους κατάστασης τα προβλήματα
αναδεικνύονται επίσης σοβαρά και οι τάσεις για το τι πιστεύουν οι ίδιοι οι
Έλληνες Πόντιοι των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης είναι σαφείς.
Παρατηρούμε ότι το 43% των
ερωτηθέντων είναι άνεργοι, ενώ πολλοί απασχολούνται σε εργασίες που δεν έχουν
ειδίκευση για αβέβαιο χρονικό διάστημα ,τις περισσότερες φορές μικρό,
αμείβονται εξευτελιστικά παραβιάζοντας τις κάθε εργασιακό δικαίωμα με την
απειλή της απόλυσης ή της μη εύρεσης εργασίας λόγω της κρίσης .Και το
σημαντικότερο με την απουσία της κρατικής βοήθειας ή των μηχανισμών της
δημόσιας διοίκησης για την εύρεση μιας θέσης εργασίας.
Σε αυτό διαδραματίζει σημαντικό
ρόλο το γεγονός ότι η πολιτεία συνεχώς προβάλει διάφορα προσκόμματα για την
αναγνώριση των πτυχίων των ομογενών που προέρχονται από τεχνικές ή ανώτατες σχολές της πρώην
Σοβιετικής Ένωσης(το τρίτο μεγαλύτερο πρόβλημα με ποσοστό 22% επί του δείγματος
της έρευνας)και είναι τουλάχιστον ισοδύναμα με τα πτυχία των δικών μας σχολών.
Τα περισσότερα από αυτά τα πτυχία αναγνωρίστηκαν μόνο σε επίπεδο λυκειακών
γνώσεων.
Παρατηρείται δηλαδή ένας υποβιβασμός εξειδικευμένων επιστημόνων και
τεχνιτών(25.000 σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία των ομογενών που γύρισαν μετά το
1989) σε ανειδίκευτους εργάτες. Παρατηρείται μια απώλεια παραγωγικών
συντελεστών καθώς το ελληνικό κράτος δεν εκμεταλλεύεται την χρησιμότητα αυτών
των ανθρώπων, ενώ και οι συνταξιούχοι αντιμετωπίζουν προβλήματα με την χορήγηση
των συντάξεων τους εξ αιτίας της μη αναγνώρισης της εργασίας τους στις χώρες
της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Παράλληλα πολύ σημαντικό είναι
το γεγονός ότι το 68% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι το κοινωνικοοικονομικό
περιβάλλον δεν ευνοεί την επιχειρηματική δράση των Ποντίων, ενώ το 97% δεν είχε
ποτέ πληροφόρηση από κάποιον κρατικό φορέα για επαγγελματική αποκατάσταση. Το
88 % δεν διαθέτει τη δική του επιχείρηση λόγω του κοινωνικό-οικονομικού
πλαισίου στην Ελλάδα ενώ μόλις το 9 % θεωρεί καλή την επιχειρηματική δράση των
ποντίων στην Ελλάδα.
Συμπεραίνουμε επίσης ότι Το 71%
πιστεύει ότι η δημιουργία επιχειρηματικών σχέσεων των
Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση με τις χώρες γέννησής τους ή προέλευσης,
που θα ήταν ιδιαίτερα πετυχημένες σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, είναι αρκετά
δύσκολη αλλά όχι ανέφικτη και αυτό εξ αιτίας της ανεπαρκούς κρατικής στήριξης
και ίσως της αδιαφορίας για οικονομική ανάπτυξη και αξιοποίηση των Ποντίων
ομογενών από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αλλά και λόγω της κοινωνικής
προκατάληψης.
Όποτε θα έχριζε περαιτέρω μελέτης σε τι βαθμό θα μπορούσε να
βοηθήσει την οικονομία της χώρας η ανάπτυξη επιχειρηματικών σχέσεων με τις
χώρες προέλευσης των ομογενών, ανθρώπων που ήρθαν επειδή ήθελαν στην
πλειονότητα τους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους(74% των ερωτηθέντων της
έρευνας) για να βοηθήσουν και αυτοί ως Έλληνες, και αν θα ήταν εποικοδομητικό
ένα άνοιγμα της Ελλάδας σε αυτή τη μεγάλη αγορά.
4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1)
Φωτιάδης Κ., (1988),Οι εξισλαμισμοί της Μικράς Ασίας
και οι κρυπτοχριστιανοί του Πόντου, Θεσσαλονίκη
2)
Ζαπαντής Ανδρ., (1989),Ελληνοσοβιετικές Σχέσεις
1917-1941 Αθήνα
3)
Βακαλόπουλος Απ. , (1973), Ιστορία του νέου Ελληνισμού
,Θεσσαλονίκη
4)
Φωτιάδης Κ., (1991)Ο Ελληνισμός της Σοβιετικής Ένωσης
τον 20ο αιώνα ,Ο Ποντιακός Ελληνισμός της τέως Σοβιετικής Ένωσης,
Θεσσαλονίκη
5)
Ιλίνσκαγια - Αλεξανδροπούλου Σ., (1922), Ο Ελληνισμός
στην ενωμένη Ευρώπη, Βερολίνο
6)
Ποπόφ Γαβριήλ, Ιστορικές τύχες των Σοβιετικών
Ελλήνων
7)
Κάλφογλου Ι., Ο Άποικος
8)
Κάλφογλου Ι., (1908),Οι Έλληνες εν Καυκάσω, Αθήνα
9)
Φωτιάδης Κ., (1990), Ο Ελληνισμός της Κριμαίας, Αθήνα
10) Παυλίδης
Ε.,(1989),Ο Ελληνισμός της Ρωσίας, Θεσσαλονίκη
11) Βεργέτη Μαρ.,Τα μεταναστευτικά κύματα των Ελλήνων της πρώην
Σοβιετικής Ένωσης προς την Ελλάδα τον 20ο
5.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Πίνακας
1.Ερωτηματολόγιο.
Φύλο :
Άρρεν Θήλυ
Ημερομηνία γέννησης :
Οικογενειακή κατάσταση :
Άγαμος Έγγαμος
Αριθμός τέκνων :
(αν υπάρχουν)
Επαγγελματική κατάσταση :
(αν είστε μαθητής/φοιτητής επιλέξτε άλλο)
Εργαζόμενος Άνεργος Άλλο:
Οικονομική κατάσταση :
Καλή Μέτρια Κακή
Τόπος γέννησης :
Σπουδές στον τόπο γέννησης/προέλευσης :
(βαθμίδα εκπαίδευσης)
Επαγγελματική δραστηριότητα στον τόπο
γέννησης/προέλευσης :
(πχ. δάσκαλος, ιατρός κ.ο.κ.)
Τόπος διαμονής πριν από την έλευση στην
Ελλάδα :
Λόγοι έλευσης στην Ελλάδα :
Οικονομικοί Προσωπικοί Επιθυμία
επιστροφής στην πατρίδα Άλλο:
Έτος
έλευσης :
Τόπος εγκατάστασης :
Τόπος μετεγκατάστασης :
(αν υπήρξε)
Λόγοι μετεγκατάστασης :
Οικονομικοί Επαγγελματικοί Προσωπικοί Άλλο:
Σπουδές στην Ελλάδα :
(αν υπάρχουν)
Χρόνος εύρεσης εργασίας στην Ελλάδα :
Άμεσα
(μέσα σε 1 έως 6 μήνες) Μετά
από 6 μήνες Μετά
από 1 χρόνο Περισσότερο από 1
χρόνο Δεν
έχω βρει ακόμα Άλλο:
Επαγγελματική
δραστηριότητα στην Ελλάδα :
Προβλήματα εγκατάστασης :
Στεγαστικά-οικιστικά
Αναγνώριση
προσόντων Κοινωνική
προκατάληψη Άλλο:
Βαθμός ικανοποίησης από τη διαμονή σας
στην Ελλάδα :
Μικρός Μεσαίος Μεγάλος
Πως κρίνετε την επιχειρηματική δράση των
Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα;
Καλή Μέτρια Κακή
Σε τι βαθμό,
πιστεύετε ότι βοηθάει το υπάρχον πολιτικοοικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον,
στην ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας των Ποντίων από την πρώην
Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα;
Μικρό Μεσαίο Μεγάλο
Σε τι βαθμό θεωρείτε εφικτή την δημιουργία
επιχειρηματικών σχέσεων των Ποντίων από
την πρώην Σοβιετική Ένωση με τις χώρες γέννησης ή προέλευσης;
Μικρό Μεσαίο Μεγάλο
Γνωρίζεται φιλικά ή συγγενικά πρόσωπα που
επέστρεψαν στις χώρες προέλευσης;
Ναι Όχι
Αν ναι, σε τι βαθμό είναι ικανοποιημένοι
από την επιλογή τους;
Μικρό Μεσαίο Μεγάλο
Αν ναι, για ποιους λόγους επέστρεψαν;
Οικονομικοί Προσωπικοί Άλλο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου