Η Κευνσιανή οικονομική πολιτική στις ΗΠΑ

 του Paul Krugman

Η ανάκαμψη της Αμερικής από την οικονομική κρίση ήταν αναμφίβολα απογοητευτική. Από το 2007 επιμένω ότι βρισκόμαστε σε «ύφεση», σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής αδυναμίας και υψηλής ανεργίας, που επιμένει παρά τα διαλείμματα ανάπτυξης.Και οι Ρεπουμπλικανοί προσπαθούν, βεβαίως _ με αρκετή επιτυχία _ να στρέψουν την κακή κατάσταση σε πολιτικό όφελός τους.

Τους αρέσει να συγκρίνουν τις επιδόσεις του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα με εκείνες του Ρόναλντ Ρίγκαν στην εποχή του οποίου η οικονομία ανάκαμψε. Η ύφεση που αντιμετώπισε ο Ρίγκαν ήταν πολύ διαφορετική από την σημερινή και ευκολότερη στον χειρισμό της. Ομως οι συγκρίσεις Ρίγκαν-Ομπάμα είναι αποκαλυπτικές.

Τουλάχιστον όσον αφορά τις κρατικές δαπάνες, η διαφορά ανάμεσα στους δυο προέδρους ήταν μεγάλη. Τρία χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων τους _ το πρώτο τρίμηνο του 1984 για τον Ρίγκαν και του 2012 για τον Ομπάμα _ ο ένας ξόδευε 14,5% περισσότερα, σε σχέση με τέσσερα χρόνια νωρίτερα, στο ξεκίνημα της κρίσης και στις δυο περιπτώσεις, ενώ ο άλλος 6,4%. Ισως το έχετε ήδη καταλάβει: ο Ρίγκαν ήταν ο σπάταλος, όχι ο Ομπάμα. Ενώ στην αρχή της προεδρίας του δευτέρου σημειώθηκε μια σύντομη έκρηξη κρατικών δαπανών _ ιδίως για προγράμματα βοηθείας _ η έκρηξη αυτή έχει παρέλθει προ πολλού. Το τελευταίο έτος, οι κρατικές δαπάνες μειώνονται με ρυθμό ανήκουστο από την εποχή μετά τον Πόλεμο της Κορέας. Γιατί οι κρατικές δαπάνες ήταν υψηλότερες επί Ρίγκαν; Ο «οπλικός κεϋνσιανισμός» _ η συσσώρευση εξοπλισμών _ έπαιξε κάποιον ρόλο. Αλλά η μεγάλη διαφορά ήταν οι πραγματικές κατά κεφαλήν δαπάνες σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο, που συνέχισαν να αυξάνονται επί Ρίγκαν αλλά έχουν μειωθεί σημαντικά σήμερα.

Αυτό με την σειρά του αντικατοπτρίζει αλλαγές στο πολιτικό περιβάλλον. Πρώτον, οι πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις επωφελούνταν από την αυτόματη βοήθεια της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ένα πρόγραμμα που ο Ρίγκαν κατήργησε αλλά μόνο αφού πέρασε η ύφεση.Και το σημαντικότερο, στη δεκαετία του ’80 δεν είχε τόση ισχύ το αντιφορολογικό δόγμα όση έχει σήμερα. Συνεπώς, πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις ήταν πολύ πιο πρόθυμες απ’ όσο σήμερα να καλύπτουν προσωρινά ελλείμματα με προσωρινές αυξήσεις στην φορολογία, αποφεύγοντας με αυτό τον τρόπο τις μεγάλες περικοπές στις δαπάνες.Εν ολίγοις, αν θέλουμε να δούμε μια κυβέρνηση να αντιμετωπίζει χαλεπούς οικονομικούς καιρούς με την πολιτική «φόροι και δαπάνες» που καταγγέλλουν οι Ρεπουμπλικανοί, πρέπει να εξετάσουμε την εποχή του Ρίγκαν _ και όχι του Ομπάμα.

Η οικονομική ανάκαμψη επί Ρίγκαν λοιπόν δείχνει την ανωτερότητα των κεϋνσιανών οικονομικών; Όχι ακριβώς.Η αλήθεια είναι ότι η ύφεση της δεκαετίας του ’80 _ την οποία προκάλεσε λιγότερο ή περισσότερο εσκεμμένα η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα (Fed) για να μειώσει τον πληθωρισμό _ ήταν πολύ διαφορετική από την σημερινή που προκλήθηκε κυρίως από την εκτίναξη του χρέους των νοικοκυριών επί Τζορτζ Μπους. Η ύφεση επί Ρίγκαν αντιμετωπίστηκε γρήγορα όταν η Fed αποφάσισε να μειώσει τα επιτόκια, πυροδοτώντας τεράστια άνθιση στα ακίνητα. Η επιλογή αυτή δεν υφίσταται σήμερα διότι τα επιτόκια βρίσκονται ήδη κοντά στο μηδέν.

Η Αμερική πλήττεται σήμερα από το κλασικό λάθος: προσπαθεί να αποπληρώσει χρέη περιορίζοντας τις δαπάνες, αλλά έτσι προκαλεί ύφεση που επιδεινώνει τα προβλήματα χρέους. Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση στην οποία οι κρατικές δαπάνες θα έπρεπε να αυξηθούν προσωρινά ώστε να αντισταθμίσουν τον περιορισμό των ιδιωτικών δαπανών και να χαρίσουν στον ιδιωτικό τομέα χρόνο για να ανακάμψει. Δεν συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο.

Η ουσία είναι ότι θα βρισκόμασταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση αν ακολουθούσαμε ένα κεϋνσιανισμό τύπου Ρίγκαν. Ο Ρίγκαν επιχειρηματολογούσε υπέρ του μικρού κράτους αλλά στην πράξη αύξησε τις δαπάνες _ και σήμερα αυτό ακριβώς είναι που χρειάζεται η Αμερική