Το ημερολόγιο της δραχμής

Κρίσεις, υποτιμήσεις, πτωχεύσεις αλλά και ανάπτυξη

του Τάκη Κατσιμάρδου

1833 Στις 8 Φεβρουρίου (20 με το ισχύον ημερολόγιο) με διάταγμα της αντιβασιλείας (ανα)γεννιέται η δραχμή. Επισήμως εισάγεται το ισχύον διεθνώς διμεταλλικό νομισματικό σύστημα. Στην πράξη, όμως, λειτουργεί ο μονομεταλλισμός του αργύρου. 

Η ισοτιμία χρυσού και αργύρου, κατά τα διεθνώς τότε κρατούντα, ορίζεται 15,5 προς 1. Καθορίζεται η ισοτιμία της νέας αργυρής δραχμής με 45 άλλα νομίσματα. Στο 1/6 του ισπανικού τάληρου και στο 0,895 του γαλλικού φράγκου. Οι πρώτες δραχμές (χρυσές, αργυρές και χάλκινες) εκτυπώνονται στο νομισματοκοπείο του (Βαυαρικού) Μονάχου. Τον Αύγουστο απαγορεύεται ρητά η αποδοχή τουρκικών νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία (η απαγόρευση θ αρθεί αργότερα, αφού άλλες είναι οι ... επιλογές της πραγματικότητας). 

1833-1834 Στη Γερμανία κόπηκαν νομίσματα συνολικής αξίας περίπου 4,2 εκατ. δραχμών. Σε στρογγυλοποιημένα ποσοστά 86% αργυρές, 8% χρυσές και οι υπόλοιπες χάλκινες. 

1834 Διαλύεται η καποδιστριακή «Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα» που εκτύπωνε στο Ναύπλιο τα χαρτονομίσματα των Φοινίκων. 

1835 Διαπραγματεύσεις με αλλοεθνείς κεφαλαιούχους για τη ίδρυση εθνικού πιστωτικού ιδρύματος. Οι επαφές ναυαγούν. 

1836 Αρχίζει να λειτουργεί το ελληνικό νομισματοκοπείο (σε κατεδαφισμένο σήμερα κτίριο της πλατείας Κλαυθμώνος). Κόβονται μόνο χάλκινες δραχμές (ενός, δύο, πέντε και δέκα λεπτών). Οι πρώτες ελληνικής κοπής αργυρές θα κυκλοφορήσουν το 1842-3. 

1842 Κυκλοφορούν (22 Ιανουαρίου) οι πρώτες χάρτινες δραχμές. 

1843 Κήρυξη πτώχευσης. Αναστέλλεται η πληρωμή των δαπανών εξυπηρέτησης του ληστρικού διεθνούς δανείου των 60 εκατ. (είχε συναφθεί το 1832). 

1844 Κοπές μεταλλικών δραχμών με την ένδειξη «Βασίλειον», σ αντικατάσταση της ένδειξης «Βασιλεία» των περασμένων κοπών (μεσολάβησε η συνταγματική αλλαγή της Γ Σεπτεμβρίου). 

1848 Στις 4 Απριλίου επιβάλλεται ιδιότυπο καθεστώς αναγκαστικής κυκλοφορίας. Ισχύει ως προς το σκέλος της μη μετραψεψιμότητας των χαρτνομισμάτων σε αεγυρά και χρυσά νομίσματα. Για πρώτη φορά σ αντίθεση μ άλλα ανάλογα του μέλλοντος η απόφαση δεν ανήκει στην κυβέρνηση. Το καθεστώς αποτελεί απάντηση της ΕΤΕ στην παγκόσμια νομισματική κρίση κατά τη διάρκεια των ευρωπαϊκών επαναστάσεων. 

1849 Ο Γ. Σταύρου εκλέγεται ισόβιος διοικητής της ΕΤΕ. 

1854-57 Μετά την κατάληψη του Πειραιά κατά τον κριμαϊκό πόλεμο οι πιστώτριες χώρες απαιτούν ερπιβολή διεθνούς οικονομικού ελέγχου στην Ελλάδα. 

1859-60 Συμφωνία για καταβολή του ελληνικού χρέους. 

1862-64 Μετά την εκδίωξη του Οθωνα και την έλευση του Γεωργίου Α διακανονίζεται με Αγγλία-Γαλλία ξανά η καταβολή του ελληνικού χρέους. 

1867 Υπογραφή της συμφωνίας για τη Λατινική Νομισματική Ενωση. 

1868 Διετής αναστολή της εξαργύρωσης των τραπεζογραμματίων. Επί τάπητος το ώριμο ζήτημα αν τα χαρτονομίσματα θα είναι κρατικά ή της ΕΤΕ. 

1870: Αίρεται η αναγκαστική κυκλοφορία του 1868 και επανέρχεται κανονικά ο διμεταλλισμός. 

1877: Απαγορεύεται η κοπή αργυρών νομισμάτων (λόγω διεθνούς υποτίμησης του μετάλλου), αλλά δεν υιοθετείται ο χρυσός κανόνας. Παύση μετατρεψιμότητας και κοπή πληθωριστικών χαρτονομισμάτων. 

1880: Με εξωτερικό δανεισμό επαναλαμβάνεται η μετατρεψιμότητα. 

1882: Εισαγωγή της νέας δραχμής (ισοτιμία νέας παλιάς 0,89 προς 1). 

1884: Χρυσός κανόνας. 

1885: Νέα αναγκαστική κυκλοφορία. 

1887-93: Συνεχή διεθνή δάνεια και κλονισμός του πιστωτικού συστήματος. Εξάντληση των μεταλλικών αποθεμάτων της ΕΤΕ. Πτώχευση του κράτους. 

1898: Διεθνής οικονομικός έλεγχος. 

1909: Νέα ισοτιμία (προς τα πάνω) δραχμής προς γαλλικό φράγκο (1 προς 1). 

1910: Χρυσός κανόνας. Νέα αργυρή δραχμή 

1912-13: Αυξάνεται συνεχώς η ποσότητα του χαρτονομίσματος. 

1914-5: Απαγόρευση εκροής χρυσού. Σύνδεση της δραχμής με την αγγλική στερλίνα. 

1919: Η δραχμή μπροστά στο φάσμα της υποτίμησης. 

1920-21: Πρωτοφανής πληθωρισμός. 

1922: Διχοτόμηση των χαρτονομισμάτων. 

1923-24: Νέα νομισματική κρίση. 

1925: Αστυνομική απαγόρευση της ελεύθερης αγοράς συναλλάγματος. 

1926: Τα πρώτα νομίσματα της Ελληνικής Δημοκρατίας. 

1928: Σύνδεση δραχμής με τον κανόνα χρυσού-συναλλάγματος. Λειτουργία της εκδοτικής Τραπέζης Ελλάδος. 

1929-31: Επιπτώσεις από το «κραχ». Πτωχεύσεις τραπεζών. Η δραχμή συνδέεται με το δολάριο. 

1932: Εγκατάλειψη της σύνδεσης με το χρυσό και στροφή στις κυμαινόμενες ισοτιμίες. Πτώχευση. 

1933: Σύνδεση με το Ελβετικό φράγκο. 

1936: Μετά την επιβολή της βασιλομεταξικής δικτατορίας η δραχμή συνδέεται με τη «ζώνη επιρροής της στερλίνας». 

1940-1: Πριν από την κήρυξη του πολέμου πάγωμα των τραπεζικών συναλλαγών. 

1941-44: Με μηδενικά τρισεκατομμυρίων η χάρτινη δραχμή. Εξαφάνιση ακόμη και χάλκινων κερμάτων. Χρυσοφιλία μ επίκεντρο τη την αγγλική λίρα. Νέα απελευθερωτική δραχμή (ισοδυναμεί με 50 δισ. κατοχικών δραχμών). Αρχίζει νέα φάση πληθωρισμού. 

1944: Το πρώτο χάρτινο μεταπελευθερωτικό 50δραχμο 

1947-49: Μέσα στις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου παρά τη ξένη οικονομική βοήθεια νέες υποτιμήσεις της δραχμής. Η τελευταία κατά 33,3% σε σχέση με το δολάριο. 

1950-52: Νέος πυρετός για χρυσές λίρες. 

1953: «Διχοτόμηση» της δραχμής και σύνδεση με το διεθνές νομισματικό σύστημα Μπρέτον Γουντς. 

1954: Κυκλοφορεί η νέα δραχμή με τρία μηδενικά λιγότερα από την παλιά (1 προς 1000). Εντονη χρυσοφιλία (και τα επόμενα δέκα χρόνια). 

1960-64: Τα πρώτα δεκάδραχμα από νικέλιο. Το σύνθημα η «δραχμή κινδυνεύει» στο επίκεντρο της κομματικής διαπάλης. 

1967-73: Τα νομίσματα με «τα πουλιά» της χούντας (με ή χωρίς το βασιλιά). Υποτιμήσεις της δραχμής ως προς τ άλλα νομίσματα, που μένει προσκολλημένη στο δολάριο. Στο τέλος της περιόδου ο πληθωρισμός τρέχει με 30%. 

1974: Επαναφορά της ισοτιμίας των 30 δραχμών ανά δολάριο. Αρχίζει το καθεστώς διολίσθησης (περίπου για μια 15ετία). 

1975: Οριστική αποσύνδεση από το δολάριο. Συναλλαγματικές ισοτιμίες με βάση την αξία ενός καλαθιού νομισμάτων. 

1976: Κυκλοφορούν τα πρώτα νομίσματα της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας. 

1979: Το «σοκ» του πετρελαίου. Μέτρα περιορισμού ρευστότητας. Εναρξη λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος. 

1980: Αργυρά 500σάρικα και χρυσό δεκαχίλιαρο για την είσοδο στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, (το 1976 είχε κοπεί και αργυρό 20δραχμο για τα πενηντάχρονα της Τραπέζης Ελλάδος). 

1983: Δεύτερη επίσημη υποτίμηση της δραχμής μετά τον πόλεμο (η πρώτη το 1953 κατά 50%). 15% έναντι του δολαρίου και 16% της ευρωπαϊκής λογιστικής μονάδας. 

1985: Τρίτη επίσημη υποτίμηση κατά 15%. Εφαρμογή σταθεροποιητικού προγράμματος. 

1990: Ποσό 6,7 δισ. ΕCU για την επόμενη τετραετία από τα ταμεία της ΕΟΚ. Μετά τα ομόλογα εμφανίζονται και τα repos (συμφωνία προαγοράς). Απελευθέρωση κίνησης κεφαλαίων στην ΕΟΚ. Το πρώτο μεταλλικό 100δραχμο. 

1991: Δάνειο 2,2 δισ. ΕCU, άρση συναλλαγματικών περιορισμών. 

Συνθήκη του Μάαστριχτ για Ευρωπαϊκή Ενωση. 

1992: Σφικτή νομισματική πολιτική. Αρση όλων των ελέγχων τιμών. Καταργείται η νομισματική χρηματοδότηση του Δημοσίου. Αναπροσαρμογή ισοτιμιών με ευρωπαϊκά νομίσματα. Δεύτερο Κοινοτικό πακέτο στήριξης (20 δισ. ΕCU). 

1993: Ερχή ενιαίας αγοράς. Μτονομασία της ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα σύγκλισης της οικονομίας (1993-98) Νέο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. 

1994: Αρχή δεύτερης φάσης της ΟΝΕ. Νομισματική κρίση. Αναθεώρηση προγράμματος σύγκλισης. 

1995: Για πρώτη φορά μονοψήφιος αριθμός πληθωρισμού από τη μεταπολίτευση. Καθορίζεται το ευρώ και η ακριβής μετάβαση στην τελική φάση της Νομισματικής Ενοποίησης. 

1998: Υποτίμηση της δραχμής με παράλληλη ένταξη στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών της ΕΕ. 

1999: Για πρώτη φορά το 19ο αιώνα υπερτίμηση της δραχμής με την ένταξη στο δεύτερο ΜΣΙ της ΕΕ. Τρίτη και τελευταία φάση της Οικονομικής Νομισματικής Ενωσης. 

2000: Ενταξη της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ. 

2001: Κόβονται τα τελευταία κέρματα της Ελληνικής Δημοκρατίας σε δραχμές. Είναι τα μεταλλικά αναμνηστικά 500δραχμα για τους Ολυμπιακούς αγώνες.