Το πείραμα του Μίλγκραμ και η ανοχή στο «πάση θυσία» στο ευρώ

Το περίφημα πείραμα του Στάνλεϋ Μίλγκραμ που έγινε το 1961, φώτισε το φαινόμενο της υπακοής στην εξουσία,όπως έχει αναδειχτεί σε διάφορες φάσεις της παγκόσμιας ιστορίας και ειδικότερα σε αυτήν της Ναζιστικής Γερμανίας. Πως είναι δυνατόν κανονικοί άνθρωποι να υπακούουν σε παράλογες και συχνά απάνθρωπες εντολές ; Προφανώς κάτι ανάλογο ισχύει και σήμερα στη χώρα μας με την αποδοχή του απάνθρωπου δόγματος του"πάση θυσία στο ευρώ", που επιβάλλει η εδώ εξουσία με το βαρύ πυροβολικό των ελεγχόμενων ΜΜΕ.

Όπως απέδειξε το πείραμα του Μίλγκραμ, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι  πρόθυμοι να υπακούσουν σε εντολές που θα πάρουν, ακόμα και αν πρόκειται να κάνουν ηλεκτροσόκ στους συνανθρώπους τους. Πρόσφατα, Πολωνοί κοινωνικοί ψυχολόγοι επανέλαβαν το πείραμα του Μίλγκραμ και απέδειξαν ότι στη σημερινή εποχή εννέα στους δέκα θα έκαναν κάτι τέτοιο, αν αυτή είναι η άνωθεν εντολή. 

Ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ του Πανεπιστημίου Γιέηλ απέδειξε ότι, υπό συνθήκες πίεσης από την εξουσία, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εκτελέσουν εντολές, ακόμα και αν αυτές θα βλάψουν άλλους ανθρώπου. Αν και στην πραγματικότητα το πείραμα δεν περιλάμβανε πραγματικά ηλεκτροσόκ, οι συμμετέχοντες -που νόμιζαν ότι κάνουν ηλεκτροσόκ- υλοποίησαν στην πλειονότητα τις άνωθεν εντολές.

Πρόσφατα, οι  ερευνητές της Σχολής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Αθρωπιστικών Επιστημών του Βρότσλαβ της Πολωνίας, με επικεφαλής τον Τόμας Γκρζιμπ, (που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό κοινωνικής ψυχολογίας "Social Psychological and Personality Science"), επανέλαβαν το πείραμα με 40 άνδρες και 40 γυναίκες ηλικίας 18 έως 69 ετών.

Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να πατούν δέκα κουμπιά, που το καθένα αντιστοιχούσε σε ολοένα ισχυρότερο ηλεκτροσόκ που δεν ήταν πραγματικό, αλλά οι συμμετέχοντες δεν το ήξεραν. Οι εννέα στους δέκα ήταν πρόθυμοι να πατήσουν το κουμπί με το πιο έντονο ηλεκτροσόκ. Οι ερευνητές παρότρυναν επιτακτικά τους συμμετέχοντες με φράσεις του τύπου «το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε», «είναι απολύτως ουσιώδες να συνεχίσετε» και «δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να συνεχίσετε». Κάτι ανάλογο δηλ. με το Θατσερικό TINA (There Is No Alternative-δεν υπάρχει άλλη επιλογή), ή με το "πάση θυσία στο ευρώ"στα δικά μας σημερινά δεδομένα

Αξίζει να σημειωθεί ότι,  όταν το «θύμα» που στην πραγματικότητα ήταν ηθοποιός ο οποίος βρισκόταν σε διπλανό δωμάτιο και δεχόταν το «σοκ» ουρλιάζοντας υποκριτικά, ήταν γυναίκα, τότε ο αριθμός των συμμετεχόντων που αρνούνταν να εκτελέσουν την εντολή, ήταν τριπλάσιος από ότι όταν το θύμα ήταν άνδρας.

Όταν ακούνε για το πείραμα του Μίλγκραμ, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων ισχυρίζονται πως «εγώ ποτέ δεν θα συμπεριφερόμουν με τέτοιο τρόπο». Το σύγχρονο όπως και το παλιό πείραμα όμως, απέδειξαν την τρομερή επιβολή της εξουσίας στο να πείσει τους ανθρώπους να δεχτούν και να κάνουν παράλογα και δυσάρεστα πράγματα.

Όπως επεσήμανε ο Πολωνός κοινωνικός ψυχολόγος Τόμας Γκρζιμπ,, «μισό αιώνα μετά την αρχική έρευνα του Μίλγκραμ για την υπακοή στην εξουσία, μια εντυπωσιακή πλειονότητα των ανθρώπων είναι ακόμη πρόθυμοι να κάνουν ηλεκτροσόκ σε έναν αβοήθητο άνθρωπο». 

Και φαίνεται ότι, η κατάσταση έχει στο μεταξύ χειροτερεύσει, αφού στο πείραμα του Μίλγκραμ το 1961,μόνο τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων είχαν δείξει προθυμία να κάνουν το πιο ισχυρό ηλεκτροσόκ των 450 βολτ, ενώ τώρα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 90%. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι, στις σημερινές  συνθήκες ελεγχόμενης μαζικής πληροφόρησης, η επιβολή της εξουσίας, έχει μεγαλύτερη δυναμική από ότι στο παρελθόν. Έτσι ίσως εξηγείται τουλάχιστον ως ένα βαθμό, η ανοσία των Ελλήνων πολιτών για τα βασανιστικά συμβάντα στη χώρα μας σήμερα.