Παρατηρητήριο γεωεπιστημών και κλιματική αλλαγής στα Αντικύθηρα

Του Γιάννη Ελαφρού

Ένα πρωτοπόρο επιστημονικό παρατηρητήριο στη μέση της Μεσογείου προετοιμάζει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στο απομακρυσμένο νησί των Αντικυθήρων το ΕΑΑ προωθεί την ίδρυση Παρατηρητηρίου
Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής Αντικυθήρων. Δεν θα πρόκειται για έναν απλό μετεωρολογικό σταθμό, αλλά για πρωτοπόρο παρατηρητήριο, που θα συγκεντρώσει τον προηγμένο εξοπλισμό του Αστεροσκοπείου ΕΑΑ (αξίας περίπου 1,5 εκατ. ευρώ) και θα αποτελέσει μια ολοκληρωμένη ερευνητική υποδομή σύμφωνη με τα πρότυπα αντίστοιχων ευρωπαϊκών υπερ-σταθμών και τις διεθνείς προδιαγραφές του συστήματος παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

Γιατί όμως στα Αντικύθηρα; «Η γεωγραφική θέση των Αντικυθήρων προσφέρει μοναδικά πλεονεκτήματα όσον αφορά τη δυνατότητα αδιάλειπτης και απρόσκοπτης παρακολούθησης των χαρακτηριστικών των αερίων μαζών που εισέρχονται και εξέρχονται από το Αιγαίο Πέλαγος καθώς και της μεταφοράς ρύπων φυσικής και ανθρωπογενούς προέλευσης στην ατμόσφαιρα», λέει στην «Κ» ο κ. Βασίλης Αμοιρίδης, ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Στα Αντικύθηρα συναντώνται σκόνη από τη Σαχάρα, σωματίδια θαλάσσιου αλατιού, σωματίδια καπνού από δασικές πυρκαγιές, σωματίδια ρύπανσης από βιομηχανικές περιοχές και αστικά κέντρα, γύρη από την Πελοπόννησο και την κεντρική Ελλάδα, μέχρι και ηφαιστειακή τέφρα από την Αίτνα!

«Ενα ακόμα πλεονέκτημα των Αντικυθήρων είναι ότι οι επικρατούσες μετεωρολογικές συνθήκες ευνοούν τον σχηματισμό νεφών παρέχοντας επομένως τη δυνατότητα να μελετηθούν οι αλληλεπιδράσεις νεφών-αερολυμάτων, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το κλίμα της ευρύτερης περιοχής και της Αν. Μεσογείου», συμπληρώνει ο κ. Αμοιρίδης. «Λόγω του χαμηλού υψομέτρου και της μικρής έκτασης του νησιού, η στρωμάτωση της ατμοσφαιρικής ροής παραμένει ουσιαστικά αδιατάρακτη, κάνοντας τις συνθήκες μοναδικές».

«Τα Αντικύθηρα σήμερα έχουν μόλις 20 μόνιμους κατοίκους, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι συνταξιούχοι. Ορισμένοι ασχολούνται με το ψάρεμα, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία. Το προτεινόμενο έργο μπορεί να δώσει ζωή στο νησί, που έχει καλές υποδομές: έχει νερό και καλό δίκτυο ύδρευσης, μονάδα παραγωγής ενέργειας, τηλεφωνική σύνδεση με οπτική ίνα, ενώ έχουν βελτιωθεί οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις του, με Κύθηρα, Πελοπόννησο και Κρήτη», επισημαίνει στην «Κ» ο δήμαρχος Κυθήρων, Ευστράτιος Χαρχαλάκης. Ο δήμος παραχώρησε έκταση 36 στρεμμάτων στο ΕΑΑ, ενώ η Περιφέρεια Αττικής, που υποστηρίζει το έργο, θα διαμορφώσει τις αναγκαίες κτιριακές υποδομές.

Η κατασκευή του Παρατηρητηρίου θα δημιουργήσει άμεσα δύο νέες θέσεις εργασίας στο νησί, ενώ αναμένεται ανάπτυξη επιστημονικού τουρισμού στα Αντικύθηρα αλλά και στα Κύθηρα. Πέρα από τους ερευνητές που θα εκτελούν εργασίες στο Παρατηρητήριο, η φιλοδοξία του ΕΕΑ είναι να επισκέπτονται τον χώρο επιστήμονες από διάφορες χώρες, να εκτελούνται πειράματα και να αξιοποιείται η υποδομή, ενώ θα γίνονται και σχετικά σεμινάρια. «Ηδη το νησί έχει συνδεθεί με τον περίφημο μηχανισμό των Αντικυθήρων. Με το Παρατηρητήριό μας θα γίνει ακόμη ένα βήμα», λέει ο κ. Αμοιρίδης. Μάλιστα, υπάρχουν σκέψεις για συνέργεια και με άλλες επιστημονικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο νησί (από την αστρονομική κοινότητα, την Ορνιθολογική Εταιρεία), με ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μελέτη των υδάτινων πόρων, που συνολικά θα αναδεικνύουν τα Αντικύθηρα ως «πράσινο νησί της επιστήμης».

Ο στόχος είναι να έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση του εξοπλισμού εντός του 2018, έτσι ώστε να ξεκινήσει η λειτουργία του Παρατηρητηρίου στις αρχές του 2019. Το ΕΑΑ έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση τριών εκατ. ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια.